ระบำในการแสดงโขนของกรมศิลปากร

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์ที่จะศึกษาระบำที่กรมศิลปากรประดิษฐ์ขึ้นมาสำหรับแสดงในโขน ณ โรงละครแห่งชาติ กรมศิลปากร การศึกษาเน้นกระบวนการของระบำจากตัวโขน 4 ลักษณะคือ พระ-นาง ยักษ์ ลิง และสัตว์ ผลการวิจัยสรุปว่า ระบำในโขนเกิดขึ้นในยุคที่นาฏยศิลป์อยู่ในความดูแลของกรมศิลปากรโดยระบำเหล่านี้มีบทบาทในการสร้างความตระการตา และเสริมให้เนื้อหาของการแสดงสมบูรณ์ยิ่งขึ้นการประดิษฐ์ระบำทั้ง 4 ประเภท มี 2 แนวทางคือ ปรับปรุงจากรูปแบบเดิม และสร้างขึ้นใหม่ ซึ่งรูปแบบ ขั้นตอนและกระบวนท่ารำมีความใกล้เคียงกันทั้ง 4 ประเภทคือ มีส่วนนำ ส่วนดำเนินเรื่อง และส่วนจบ ส่วนดำเนินเรื่องที่เป็นพระ-นาง มีบทร้อง ยักษ์และลิง ก็มีบทร้อง นอกนั้นมีแต่การรำประกอบการบรรเลง การแปรแถวพบว่า รูปแบบการแปรแถวมี 5 แบบ จำแนกตามความถี่คือ ปากพนังตอนคู่ หน้ากระดาน หน้ากระดานทะแยงมุม วงกลม ท่ารำระบำพระ-นาง ยักษ์ ลิง ใช้ท่ามาตรฐานนาฏยศิลป์โขนเฉพาะทาง ส่วนระบำสัตว์ใช้ท่าจากธรรมชาติมาดัดแปลงเป็นท่านาฏยศิลป์ เครื่องแต่งกายพระ-นาง ยักษ์ ลิง ใช้เครื่องแต่งกายตามแบบนาฏยศิลป์โขน ส่วนระบำสัตว์มีเครื่องแต่งกายและเครื่องประดับศรีษะเลียนแบบสัตว์ แต่มีความวิจิตรน้อยและค่อนข้างดูใกล้เคียงธรรมชาติมากกว่าชุดอื่น ๆ เพลงประกอบระบำพระ-นาง เป็นเพลงในหมวดเพลงระบำของเดิม ส่วนของยักษ์และลิงใช้เพลงในหมวดเพลงหน้าพาทย์ ระบำสัตว์มฤคระเริงและบันเทิงกาสร เป็นเพลงแต่งใหม่โดยเฉพาะ ระบำในการแสดงโขนของกรมศิลปากร เป็นการประดิษฐ์ขึ้นอย่างวิจิตรและทรงคุณค่าทางนาฏยศิลป์ไทย สมควรศึกษาและอนุรักษ์ไว้สืบไป