แนวทางการอนุรักษ์และพัฒนาพื้นที่วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร จังหวัดนครศรีธรรมราช และชุมชนรอบข้างเพื่อรองรับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก

Abstract

วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นวัดที่สำคัญทั้งในระดับจังหวัดและระดับภาค บริเวณรอบข้างวัดพระมหาธาตุฯ มีชุมชนเก่าแก่ซึ่งวิถีชีวิตของผู้คนในชุมชนดังกล่าวมีปฏิสัมพันธ์กับวัด เนื่องจากพื้นที่วัดเป็นพื้นที่ที่คนในชุมชนใช้ประกอบศาสนกิจและประกอบอาชีพ เมื่อวัดพระมหาธาตุฯ ได้รับการเสนอชื่อขึ้นบัญชีรายชื่อเบื้องต้นเพื่อพิจารณาเป็นมรดกโลก ในปีพ.ศ.2555 ได้มีการกำหนดพื้นที่โดยรอบวัดพระมหาธาตุฯ เป็นพื้นที่กันชน (buffer zone) ซึ่งการขึ้นทะเบียนดังกล่าว ย่อมกระทบถึงวิถีชีวิตดั้งเดิมของผู้คนในชุมชน และก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงการใช้พื้นที่ไม่มากก็น้อย แต่เนื่องจากภาครัฐและภาคเอกชนภายในจังหวัดไม่ได้มีการวางแผนในการใช้พื้นที่อย่างเป็นระบบ โดยเฉพาะการเตรียมการเพื่อรองรับกิจกรรมที่จะเกิดขึ้นบริเวณวัดพระมหาธาตุฯ และพื้นที่รอบข้าง ทำให้คาดการณ์ได้ว่าจะเกิดปัญหาในการบริหารจัดการ ดังนั้นจึงควรมีความต้องการของชุมชนเพื่อนำไปสู่แนวทางการออกแบบพื้นที่เพื่อรองรับกิจกรรมต่างๆ อย่างเหมาะสม รวมทั้งการป้องกันปัญหาในการบริหารจัดการพื้นที่ โดยสมควรกำหนดแนวทางในการวางผังออกแบบ เพื่อตอบสนองความต้องการของคนในพื้นที่เป็นประโยชน์ต่อชุมชน และสามารถรองรับการพัฒนาหลังการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก โดยใช้กระบวนการออกแบบชุมชนเมืองในการปรับปรุงด้านด้านกายภาพและกิจกรรมให้มีความเหมาะสมกับสภาพพื้นที่ต่อไป การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบทบาทและความสำคัญของวัดพระมหาธาตุฯ ต่อชุมชนรอบข้าง ศึกษามุมมองและทัศนคติของคนในชุมชนรอบข้างต่อการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก และเสนอแนวทางวางผังออกแบบเพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์และพัฒนาพื้นที่บริเวณวัดพระมหาธาตุฯ และพื้นที่ชุมชนรอบข้างอย่างบูรณาการ จากการศึกษาพบว่า การเปลี่ยนแปลงของพื้นที่วัดพระมหาธาตุฯ และพื้นที่รอบข้างจากโครงการพัฒนาต่างๆ ของทางภาครัฐ น่าจะส่งผลกระทบต่อคนในพื้นที่และชุมชนรอบข้าง โดยผลกระทบที่คาดว่าจะเกิดขึ้นส่วนใหญ่เป็นไปในเชิงบวก โดยยังคงเหลือข้อกังวลของชุมชนรอบข้างในประเด็นพื้นที่เพื่อการประกอบอาชีพค้าขาย และพบว่าผู้อยู่อาศัยในชุมชนรอบข้างขาดการมีส่วนร่วมในกระบวนการเพื่อการอนุรักษ์และพัฒนาพื้นที่ดังกล่าว ซึ่งได้เสนอแนะให้มีการปรับปรุงการออกแบบพื้นที่เชิงกายภาพเพื่อรองรับกิจกรรมที่ตอบรับความต้องการของชุมชนรอบข้างมากขึ้น การกำหนดแนวทางการส่งเสริมภูมิทัศน์ของพื้นที่รอบข้าง และแนวทางการบริหารจัดการพื้นที่ เพื่อผลในการอนุรักษ์และพัฒนาที่เป็นองค์รวม และมีประสิทธิภาพต่อไป