ตัวบ่งชี้และกลยุทธ์การเสริมสร้างความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ผ่านหมวดวิชาศึกษาทั่วไปของนิสิตนักศึกษา: การประยุกต์ใช้การวิเคราะห์สายโซ่วิธีการ-เป้าหมายและการวิเคราะห์กลุ่มแฝง

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์คือ 1) เพื่อพัฒนาตัวบ่งชี้และเครื่องมือวัดผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญของหมวดวิชาศึกษาทั่วไป 2) เพื่อระบุความต้องการจำเป็นในการเสริมสร้างผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญของกลุ่มนิสิตนักศึกษาที่มีคุณลักษณะตามผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญต่างกัน 3) เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยสำคัญที่ส่งผลให้นิสิตนักศึกษาแต่ละกลุ่มมีคุณลักษณะตามผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญต่างกัน 4) เพื่อเสนอกลยุทธ์การเรียนการสอนที่สำคัญและเหมาะสมในการเสริมสร้างผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญผ่านหมวดวิชาศึกษาทั่วไป การวิจัยนี้แบ่งขั้นตอนการดำเนินงานออกเป็น 3 ระยะ ระยะที่ 1 การพัฒนาตัวบ่งชี้และเครื่องมือวัด โดยพัฒนาตัวบ่งชี้จากการสัมภาษณ์แบบขั้นบันได (laddering interview) กับผู้ทรงคุณวุฒิทางการศึกษา 11 คน วิเคราะห์ข้อมูลจากการสัมภาษณ์โดยใช้วิธีการตามแนวคิดการวิเคราะห์สายโซ่วิธีการ-เป้าหมาย เพื่อนำไปใช้ในการพัฒนาเครื่องมือและตรวจสอบคุณภาพด้านความเที่ยง ความตรง อำนาจจำแนก กับตัวอย่างวิจัยที่เป็นนิสิตนักศึกษาระดับปริญญาตรี จำนวน 100 คน ระยะที่ 2 การระบุและวิเคราะห์ความต้องการจำเป็นในการเสริมสร้างผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญ ตัวอย่างวิจัย คือ นิสิตนักศึกษาระดับปริญญาตรี จำนวน 632 คน เครื่องมือวิจัย คือ แบบประเมินผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญที่ผ่านการพัฒนาและตรวจสอบคุณภาพในระยะที่ 1 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าสถิติพื้นฐาน การวิเคราะห์กลุ่มแฝง การวิเคราะห์ตารางไขว้ การวิเคราะห์สมนัยอย่างง่าย (simple correspondence analysis) ระยะที่ 3 การกำหนดกลยุทธ์การเรียนการสอนสำหรับเสริมสร้างผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญ โดยการบูรณาการผลการวิจัยในระยะที่ 1 และ 2 พร้อมทั้งสัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิทางการศึกษาเกี่ยวกับการจัดการเรียนการสอน ผลการวิจัยที่สำคัญสรุปได้ ดังนี้ 1. ตัวบ่งชี้ผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญของหมวดวิชาศึกษาทั่วไป ได้แก่ 1) ทักษะการคิดและแก้ปัญหาแบบองค์รวม 2) ทักษะการทำงานร่วมกับผู้อื่น 3) การเคารพต่อความแตกต่าง และ 4) สำนึกต่อประโยชน์ส่วนรวม ตัวบ่งชี้ทั้ง 4 สามารถพัฒนาเป็นแบบประเมินที่มีลักษณะเป็นมาตรประมาณค่า 5 ระดับ ร่วมกับสคริปต์คอนคอร์แดนซ์ (script concordance test) แบบประเมินมีความตรงเชิงเนื้อหา โดยมีค่า IOC อยู่ระหว่าง 0.800-1.000 มีค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาคอยู่ในช่วง 0.753 ถึง 0.906 มีค่าสัมประสิทธ์สหสัมพันธ์ระหว่างผู้ประเมินอยู่ในช่วง 0.494 - 0.897 โมเดลการวัดของทุกตัวแปรสอดคล้องกับข้อมูลเชิงประจักษ์ และสามารถจำแนกกลุ่มผู้ตอบที่มีคะแนนสูงออกจากกลุ่มผู้ตอบที่มีคะแนนต่ำได้ทุกตัวแปร 2. ผลการวิเคราะห์คุณลักษณะของนิสิตนักศึกษาตามผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญ พบว่าสามารถจำแนกนิสิตนักศึกษาออกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ 1) กลุ่มผู้เริ่มต้น (ร้อยละ 15.190) มีคุณลักษณะตามผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญในทุกมิติใกล้เคียงกัน แต่มีระดับต่ำกว่ากลุ่มอื่น 2) กลุ่มกลาง (ร้อยละ 42.405) มีคุณลักษณะตามผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญในมิติด้านสำนึกต่อประโยชน์ส่วนรวมและการเคารพต่อความแตกต่างสูงกว่ามิติด้านทักษะการคิดและแก้ปัญหาแบบองค์รวม 3) กลุ่มสูง (ร้อยละ 42.405) มีคุณลักษณะตามผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญในทุกมิติสูงกว่ากลุ่มอื่น โดยมีคุณลักษณะด้านสำนึกต่อประโยชน์ส่วนรวมสูงที่สุด ผลการระบุความต้องการจำเป็นในการเสริมสร้างผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญ พบว่าทั้ง 3 กลุ่มมีความต้องการจำเป็นในการเสริมสร้างทักษะการคิดและแก้ปัญหาแบบองค์รวมมากที่สุด นอกจากนี้ ปัจจัยสำคัญที่มีแนวโน้มทำให้นิสิตนักศึกษาแต่ละกลุ่มมีคุณลักษณะตามผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญต่างกัน ได้แก่ ประสบการณ์ในการเรียนวิชาในหมวดวิชาศึกษาทั่วไปและความแตกต่างของเนื้อหาวิชาที่นิสิตนักศึกษาเรียนในแต่ละคณะ 3. กลยุทธ์ในการเรียนการสอนที่สำคัญสำหรับเสริมสร้างผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญผ่านหมวดวิชาศึกษาทั่วไป ได้แก่ 1) กลยุทธ์การเรียนการสอน ประกอบด้วยรูปแบบการเรียนการสอน ลักษะของผู้สอน กิจกรรม/งานที่ใช้พัฒนาผู้เรียน และการสร้างบรรยากาศในการส่งเสริมการเรียนการสอน และ 2) กลยุทธ์การเรียนการสอนแบบเน้นเสริมสร้างผลการเรียนรู้ที่เป็นแก่นสาระสำคัญ