การจัดสภาพแวดล้อมการฝึกวิจัยเพื่อส่งเสริมความตั้งใจทำวิจัยหลังสำเร็จการศึกษาของนักศึกษาปริญญาเอก: กลยุทธ์การพัฒนาจากการวิเคราะห์เอสอีเอ็มที่มีการจับคู่ตัวอย่างวิจัย

Abstract

สภาพแวดล้อมการฝึกวิจัย คือ การสนับสนุนนักศึกษาจากหลักสูตร เกี่ยวกับปัจจัยต่าง ๆ ที่ช่วยพัฒนานักศึกษาระดับปริญญาเอก ให้เกิดเจตคติที่ดีต่อการวิจัย หรือกิจกรรมทางวิชาการทั้งในขณะที่ศึกษาอยู่ และหลังจากจบการศึกษาไปแล้ว เป็นผู้ผลิตผลงานวิจัยที่เป็นประโยชน์สำหรับประเทศต่อไป การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์ระดับสภาพแวดล้อมการฝึกอบรมการวิจัย การรับรู้ความสามารถตนเองด้านการวิจัย ความยึดมั่นผูกพันการวิจัย และความตั้งใจทำวิจัยหลังสำเร็จการศึกษา วิเคราะห์รูปแบบการเปลี่ยนแปลงของแต่ละตัวแปรในแต่ละปีการศึกษาของนักศึกษาที่มีภูมิหลังคล้ายคลึงกัน รวมทั้งวิเคราะห์โอกาสที่นักศึกษาจะเปลี่ยนกลุ่มจากรูปแบบการเปลี่ยนแปลงแบบหนึ่งไปยังอีกแบบหนึ่ง โดยใช้การวิเคราะห์เอสอีเอ็มที่มีการจับคู่ตัวอย่างวิจัยที่เหมาะสม 2) เพื่อพัฒนาและตรวจสอบโมเดลความสัมพันธ์เชิงสาเหตุระหว่างสภาพแวดล้อมการอบรมวิจัยที่ส่งผลต่อความตั้งใจทำวิจัยหลังสำเร็จการศึกษา โดยมีการรับรู้ความสามารถตนเองด้านการวิจัย และความยึดมั่นผูกพันการวิจัยเป็นตัวแปรส่งผ่าน 3) เพื่อพัฒนากลยุทธ์ที่เหมาะสมในการพัฒนาสภาพแวดล้อมการฝึกอบรมวิจัยที่ช่วยสนับสนุนความตั้งใจทำวิจัยหลังสำเร็จการศึกษาของนักศึกษาระดับปริญญาเอกคณะครุศาสตร์/ศึกษาศาสตร์หลังจากจบการศึกษาตัวอย่างวิจัย คือ นักศึกษาระดับปริญญาเอก 3 ชั้นปี จำนวน 246 คน ในสถาบันที่มีหลักสูตรครุศาสตร์/ศึกษาศาสตร์ของรัฐ และเอกชน จำนวน 13 แห่ง เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม และสังเคราะห์ข้อมูลด้วยการจับคู่ข้อมูลทางสถิติ การวิเคราะห์ข้อมูลใช้ บรรยาย การวิเคราะห์ความแปรปรวนพหุนาม และโมเดลสมการโครงสร้าง ข้อมูลเชิงคุณภาพที่ได้จากการสัมภาษณ์วิเคราะห์โดนการวิเคราะห์เนื้อหา ตัวอย่างที่เก็บข้อมูลภาคตัดขวางนำมาจับคู่กัน 3 ชั้นปีโดยใช้วิธีการจับคู่ทางสถิติเพื่อสร้างชุดข้อมูลระยะยาว และวิเคราะห์โดย การวิเคราะห์ความแปรปรวนแบบวัดซ้ำ การวิเคราะห์กลุ่มแฝง การวิเคราะห์การเปลี่ยนกลุ่มแฝง และการวิเคราะห์โมเดลสมการโครงสร้างที่มีการจับคู่ตัวอย่างวิจัย ผลการวิจัยพบว่า 1) นักศึกษาระดับปริญญาเอกคณะครุศาสตร์/ศึกษาศาสตร์มีการรับรู้สภาพแวดล้อมการฝึกวิจัย การรับรู้ความสามารถตนเองด้านการวิจัย ความยึดมั่นผูกพันการวิจัย และความตั้งใจทำวิจัยหลังสำเร็จการศึกษา อยู่ในระดับมาก สามารถกลุ่มนักศึกษาได้เป็น 3 กลุ่มตามระดับตัวแปร ได้แก่ กลุ่มเสี่ยง กลุ่มทั่วไป และกลุ่มพึงประสงค์ แต่ละกลุ่มมีโอกาสเปลี่ยนแปลงในแต่ละปีที่ความน่าจะเป็นแตกต่างกัน 2) ภาพรวมโมเดลสมการโครงสร้างมีความสอดคล้องกับกับข้อมูลเชิงประจักษ์ ทั้งข้อมูลภาคตัดขวาง (Chi-square(147, N = 246) = 174.603, p = .060, RMSEA = .028) และข้อมูลที่มีการจับคู่ตัวอย่างวิจัย(Chi-square (2, N = 441) = 3.576, p = .167, RMSEA = .073) และพบว่า เส้นทางอิทธิพลของโมเดลมีความแตกต่างกันในแต่ละชั้นปี สภาพแวดล้อมการฝึกวิจัย ชั้นปี 1 มีอิทธิพลทางตรงไปยังความตั้งใจทำวิจัยหลังสำเร็จการศึกษา ในขณะที่ชั้นปี 2 และ 3 มีอิทธิพลส่งผ่านการรับรู้ความสามารถตนเองด้านการวิจัย และความยึดมั่นผูกพันการวิจัย ไปยังความตั้งใจทำวิจัยหลังสำเร็จการศึกษา 3) ผลการวิจัยสามารถกำหนดกลยุทธ์เพื่อพัฒนาสภาพแวดล้อมการฝึกวิจัยได้หกประการ และมีการเสนอกลยุทธ์เฉพาะเพื่อใช้กับนักศึกษาบางกลุ่มที่มีลักษณะพิเศษ รายละเอียดของกลยุทธ์ได้นำเสนอแนะอภิปรายในรายงาน