การเกิดแหล่งแร่และการแปรเปลี่ยนของหินท้องที่ของแหล่งแร่ทองคำเขาพนมพา อำเภอวังทรายพูน จังหวัดพิจิตร

Abstract

พื้นที่ศึกษาตั้งอยู่ที่เขาเจ็ดลูก อำเภอวังทรายพูน จังหวัดพิจิตร แหล่งแร่เขาพนมพาเป็นแหล่งแร่ทองคำที่มีการทำเหมือง โดยชาวบ้านตั้งแต่ปี พ.ศ. 2544 และ เป็นช่วงเวลาสั้นๆ ที่องค์การบริหารส่วนจังหวัดพิจิตรได้เข้ามาดำเนินการทำเหมือง ปัจจุบันยังคงมีการทำเหมืองแร่ทองคำโดยชาวบ้านในท้องที่โดยใช้เครื่องเจาะและเครื่องจักรการเกษตร ลักษณะธรณีวิทยาของเขาพนมประกอบด้วย หินภูเขาไฟ (Lava) หินเถ้าภูเขาไฟ เช่น หินแอนดิซิติกลาพิลลีทัฟ หินไรโอไลติกลาพิลลีทัฟ หินไมโครไดออไรต์ และแอนดิซิติกไดค์ แร่ทองคำเขาพนมพาเกิดในลักษณะสายแร่ควอตซ์-คลอไรต์-ซัลไฟด์-ทองคำ แทรกตัดเข้ามาในหินภูเขาไฟและหินเถ้าภูเขาไฟ สายแร่มีความกว้างประมาณ 1-2 เมตรวางตัวอยู่ในแนวเหนือใต้ มีแนวการเอียงเทประมาณ 70 องศา ซึ่งส่วนใหญ่กระจายทั่วไปอยู่บริเวณตอนกลางและฝั่งตะวันออกของเขาพนมพา จากการลำดับอายุของการเกิดแหล่งแร่ พบว่ามีอย่างน้อย 3 ช่วง ในช่วงแรกเป็นช่วงก่อนการเกิดแร่ทองคำ เกิดกระบวนการแปรสัมผัส ทำให้การแปรเปลี่ยนแบบแคลก์-ซิลิเกตและ อันเนื่องจากการแทรกดันของหินไมโครไดออไรต์ พบอยู่บริเวณตะวันตกเฉียงใต้ของเขาพนมพา ในช่วงที่สองเป็นช่วงของการเกิดแร่ทองคำ เกิดกระบวนการแทนที่ (แปรเปลี่ยน) ของแร่ทาให้เกิดสการ์น และมีสายแร่ควอตซ์-คลอไรต์-ซัลไฟด์-ทองคำ โดยแร่ซัลไฟด์ที่พบในสายแร่นี้ประกอบแร่ไพไรต์ พิโรไทต์เป็นส่วนใหญ่ และแร่คาลโคไพไรต์บ้างเล็กน้อย การแปรเปลี่ยนของหินภูเขาไฟและหินเถ้าภูเขาไฟที่สัมพันธ์กับสายแร่นี้คือโพแทสสิก (ไบโอไทต์-ไพไรต์) พบอยู่บริเวณตะวันตกเฉียงใต้ และตอนกลางของเขาพนมพา สายแร่ควอตซ์-อิพิโดด-คลอไรต์ พบตัดสายแร่ควอตซ์-คลอไรต์-ซัลไฟด์-ทองคำ และหินภูเขาไฟตลอดจนหินไมโครไดออไรต์ทั่วไปโดยเฉพาะทางด้านใต้ของพื้นที่ แร่ซัลไฟด์ที่พบ ได้แก่ แร่ไพไรต์ และคาลโคไพไรต์ การแปรเปลี่ยนที่พบเป็นแบบโพรไพริติก (คลอไรต์-อิพิโดด-แคลไซต์-ไพไรต์) ในหินภูเขาไฟและหินเถ้าภูเขาไฟ ในช่วงที่สาม เป็นช่วงหลังเกิดแร่ทองคำ พบสายแร่ควอตซ์ ทั่วไปโดยเฉพาะทางตอนเหนือของพื้นที่ (กระจายตัวบริเวณเขาหนองแขม) ทำให้เกิดการแปรเปลี่ยนแบบซิลิซิฟิเคชั่นแต่ ไม่พบแร่ทองคำ จากการศึกษาศิลาวรรณนาและแร่วิทยา สามารถสรุปได้ว่าแหล่งแร่เขาพนมพาเป็นแหล่งแร่ทองคำแบบสการ์น ซึ่งมีสายแร่ควอตซ์-คลอไรต์-ซัลไฟด์-ทองคำ เป็นสายแร่ที่ให้ทองซึ่งตัดเข้ามาในหินภูเขาไฟ และหินเถ้าภูเขาไฟ และแร่ซัลไฟด์ที่พบ ได้แก่ แร่พิโรไทต์มากที่สุด รองลงมาเป็นแร่ไพไรต์และแร่คาลโคไพไรต์พบน้อยที่สุด การแปรเปลี่ยนที่พบในพื้นที่ศึกษา ได้แก่ การแปรเปลี่ยนแบบแคลก์-ซิลิเกต แบบโพแทสสิก แบบโพรไพริติก และการแปรเปลี่ยนแบบซิลิซิฟิเคชั่น