สภาวะน่าสบายของสถาปัตยกรรมประเภทคุ้ม : กรณีศึกษา อำเภอเมือง จังหวัดแพร่

Abstract

“คุ้ม” เป็นเรือนพื้นถิ่นล้านนาประเภทหนึ่งที่พบในภาคเหนือ ที่ได้รับอิทธิพลมาจากชาติตะวันตกซึ่งสอดคล้องทั้งในด้านสภาพภูมิอากาศและวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของคนในพื้นที่ ซึ่งการศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์สภาวะน่าสบายที่พบภายในคุ้ม ตลอดจนวิเคราะห์ความสัมพันธ์ด้านกายภาพและบริบทแวดล้อม ผ่านการเก็บข้อมูลตัวชี้วัดความน่าสบายสามด้าน ได้แก่ อุณหภูมิอากาศ ความชื้นสัมพัทธ์ และความเร็วลม ดำเนินการเก็บข้อมูลจากคุ้มในเมืองเก่าแพร่ จำนวน 3 หลัง ได้แก่ คุ้มวงศ์บุรี บ้านวงศ์พระถาง และคุ้มวิชัยราชา ผลการศึกษา พบว่า ช่วงแรก ในเดือนกุมภาพันธ์ มีสภาวะน่าสบายเฉพาะช่วงเช้าอยู่ในคุ้มวงศ์บุรีและบ้านวงศ์พระถาง โดยมีอุณหภูมิอากาศเฉลี่ย 26.0 – 28.6 องศาเซลเซียส และความชื้นสัมพัทธ์เฉลี่ย 40.8 – 58.3 เปอร์เซนต์ ช่วงสอง ในเดือนเมษายน มีสภาวะน่าสบายตลอดวันอยู่ในคุ้มวงศ์บุรี โดยมีอุณหภูมิอากาศเฉลี่ย 26.7 – 28.9 องศาเซลเซียส ความชื้นสัมพัทธ์เฉลี่ย 58.2 – 73.0 เปอร์เซนต์ และความเร็วลม 0.2 – 0.5 เมตรต่อวินาที ข้อสังเกตุเพิ่มเติมภายในคุ้ม พบว่า มีบางพื้นที่มีความเร็วลมเฉลี่ยอยู่ในขอบเขตสภาวะน่าสบายตลอดทั้งวันเช่นเดียวกันกับคุ้มวงศ์บุรี ได้แก่ บ่อน้ำ ในบ้านวงศ์พระถาง และ ชาน ในคุ้มวิชัยราชา ซึ่งทั้งสองพื้นที่มีความเร็วลมเฉลี่ย 0.3 เมตรต่อวินาที นอกจากนี้ยังพบข้อสังเกตุอื่นๆที่พบภายในคุ้ม ในด้านลักษณะทางด้านกายภาพ ซึ่งคาดว่าช่วยส่งเสริมสภาวะน่าสบาย อาทิเช่น หลังคาที่มีความสูงชัน , ความสูงจากฝ้าถึงเพดาน , ช่องลมเหนือประตู-หน้าต่าง และพื้นที่ต่างระดับ เป็นต้น ทำให้ภายในอาคารมีอากาศถ่ายเทได้ดีขึ้น ตลอดจนด้านบริบทแวดล้อม คุ้มมักจะมีการวางอาคารที่สอดคล้องกับต้นไม้ โดยจะหันหน้าไปทางทิศใต้หรือทิศตะวันตก ช่วยบังแสงแดดที่เข้าสู่ตัวอาคารได้ สุดท้ายนี้การศึกษานี้ยังไม่ได้พิจารณาในรายละเอียดลึกของคุ้ม อาทิเช่น การวางผัง, วัสดุที่ใช้, ลักษณะช่องเปิด, โครงสร้างเรือน-หลังคา,การตกแต่งด้วยลายฉลุ, บริบทแวดล้อมโดยรอบ เป็นต้น ซึ่งทางผู้วิจัยหวังว่าการศึกษานี้จะเป็นแนวทางเพื่อต่อยอดเกี่ยวกับการศึกษาคุ้มให้แก่ผู้ที่สนใจศึกษาในครั้งต่อไปได้