กิจกรรมการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคเรื้อรังของกองทุนหลักประกันสุขภาพตำบลในประเทศไทย

Abstract

แม้ว่าอัตราตายจากโรคเรื้อรังที่สำคัญ คือ โรคเบาหวานและความดันโลหิตสูงจะเริ่มลดลง แต่อัตราป่วยด้วยโรคดังกล่าวในประเทศไทยยังมีแนวโน้มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง การจัดการปัญหาโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูงจำเป็นต้องใช้ศักยภาพของชุมชนเป็นกลไกการขับเคลื่อนสำคัญในการจัดบริการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคในชุมชนควบคู่ไปกับกิจกรรมด้านรักษาพยาบาลในสถานพยาบาล กองทุนหลักประกันสุขภาพตำบล เป็นกลไกหนึ่งที่ได้มีการจัดตั้งเพื่อส่งเสริมให้องค์กรปกครองท้องถิ่นมีบทบาทมากขึ้นในการส่งเสริมสุขภาพ การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อการทำกิจกรรมการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคเรื้อรังของกองทุนหลักประกันสุขภาพตำบล โดยการศึกษาแบบผสานวิธี (Mixed Methods) โดยใช้แบบสอบถามที่พัฒนามาจากการทบทวนวรรณกรรมและการศึกษาเชิงคุณภาพ เพื่อสำรวจความคิดเห็นของผู้แทนขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) ที่รับผิดชอบการดำเนินงานกองทุนฯ และทำการวิเคราะห์ด้วยสถิติเชิงพรรณนา ร่วมกับ สถิติเชิงอนุมาน ได้แก่ Bivariate analysis และ Multivariate analysis ผลการศึกษาพบว่ามีผู้เต็มใจเข้าร่วมในงานวิจัยนี้ 1,159 คน (คิดเป็นอัตราตอบกลับร้อยละ 50.4) และในจำนวนนี้ มีผู้ตอบแบบสอบถามสมบูรณ์ ครบถ้วน จำนวน 1,144 ชุด (ร้อยละ 98.4) และ ในจำนวนที่ตอบแบบสอบถาม เป็น ผู้แทนจาก อปท. ที่สมัครเข้าร่วมโครงการกองทุนหลักประกันสุขภาพตำบล จำนวน 1,072 แห่ง (ร้อยละ 93.7) กองทุนฯ ส่วนใหญ่มีการทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคเบาหวานความดันโลหิตสูงเกือบทุกด้าน กิจกรรมที่มีการดำเนินการสูงที่สุดได้แก่ การสร้างและพัฒนาเครือข่ายการส่งเสริมสุขภาพในชุมชน ตามด้วยการสนับสนุนสถานพยาบาลในชุมชนให้ทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพ และการปรับปรุงและพัฒนาสิ่งแวดล้อมในชุมชนให้เอื้อต่อการทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพ โดยกิจกรรมที่ทำน้อยที่สุดได้แก่การให้สุขศึกษา ผลการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยต่าง ๆ กับการทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพพบว่าปัจจัยด้านผู้นำชุมชนและปัจจัยด้านทรัพยากรในชุมชนมีความสัมพันธ์กับการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคโดยการพัฒนาศักยภาพบุคคล อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ในขณะที่ปัจจัยที่มีผลต่อการบริหารจัดการระบบและสิ่งแวดล้อมเพื่อการส่งเสริมสุขภาพอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ได้แก่ปัจจัยด้านทรัพยากรในชุมชน ปัจจัยด้านปัญหาสุขภาพในชุมชน ปัจจัยด้านการเมืองและท้องถิ่น และปัจจัยด้านความรู้และเทคนิคในการดำเนินงานกองทุนฯ