ความสัมพันธ์ระหว่างความหลากหลายทางพันธุกรรมของยีน CYP3A5 และ POR กับขนาดยาทาโครลิมุสในผู้ป่วยปลูกถ่ายไตคนไทย

Abstract

ทาโครลิมุสเป็นยาที่ใช้มากที่สุดในกลุ่มผู้ป่วยปลูกถ่ายไต แต่การเมแทบอลิซึมยามีความแตกต่างกันมากในผู้ป่วยแต่ละราย จากความหลากหลายทางพันธุกรรมของเอนไซม์ CYP ที่ทำหน้าที่เปลี่ยนแปลงยาชนิดนี้ ซึ่งเป็นผลที่เกิดจากความแปรปรวนของสนิปส์ การศึกษาที่ผ่านมาพบว่า CYP3A5*3 ที่เปลี่ยนจากเบส A เป็น G มีความสัมพันธ์อย่างมากกับเภสัชจลนศาสตร์ของยาทาโครลิมุส เพราะยานี้ถูกเปลี่ยนแปลงโดยเอนไซม์ CYP3A5 เป็นหลัก และมีสนิปส์อีกชนิดหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของเอนไซม์ CYP คือ POR*28 ที่เปลี่ยนจากเบส C เป็น T ทำให้เสริมการทำงานของเอนไซม์ในกลุ่ม CYP3A ดังนั้นการวิจัยนี้จึงต้องการทราบความสัมพันธ์ของขนาดยาทาโครลิมุสที่ให้ใน ผู้ป่วยปลูกถ่ายไตจำนวน 150 คน กับพันธุกรรมที่เปลี่ยนแปลงไปของยีน CYP3A5 และ POR โดยใช้วิธี Real-time PCR ในการตรวจหาสนิปส์ดังกล่าว จากนั้นแบ่งผู้ป่วยเป็น 9 กลุ่มย่อย ซึ่งมาจากการจับคู่รูปแบบอัลลีลที่เป็นไปได้ของทั้ง 2 สนิปส์ จากนั้นนำมาเปรียบเทียบทางสถิติกับค่าเฉลี่ยขนาดยาที่ให้ในแต่ละกลุ่มด้วย One-way ANOVA ผลพบว่า กลุ่มที่มีการแสดงออกของ CYP3A5*1 อย่างน้อย 1 อัลลีล (กลุ่มที่ 1-6) จะมีระดับยาเฉลี่ย 0.1628, 0.1669, 0.1412, 0.1282, 0.1307 และ 0.1743 mg/kg/day ตามลำดับ ซึ่งสูงกว่าอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) เมื่อเทียบกับกลุ่มที่ไม่มีการแสดงออก คือ CYP3A5*3/*3 (กลุ่มที่ 7-9) ที่มีค่าเฉลี่ย 0.0812, 0.0734 และ 0.0687 mg/kg/day ตามลำดับ เมื่อเปรียบเทียบค่าความแตกต่างในกลุ่มที่มีการแสดงออกของยีน CYP3A5 รูปแบบอัลลีลชนิดเดียวกัน แต่มียีน POR ที่แตกต่างกัน พบว่ากลุ่มที่มีอัลลีล POR*28 จะให้ค่าความแตกต่างที่มากกว่า POR*1/*1 คือแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญมากขึ้น จึงสรุปได้ว่า CYP3A5 เป็นยีนหลักที่ส่งผลต่อขนาดยาทาโครลิมุส ส่วนความหลากหลายของยีน POR นั้นมีบทบาทเสริมเฉพาะในกลุ่มที่มีการแสดงออกของยีน CYP3A5 เท่านั้น ซึ่งความเชื่อมโยงของยีน CYP3A5 กับ POR นั้นต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมต่อไป