ผลกระทบของภาวะพหุสัณฐานยีน CYP3A5 ต่ออัตราส่วนของความเข้มข้นต่ำสุดต่อขนาดยาทาโครลิมุสและการเกิดปฏิกิริยาปฏิเสธไตระยะแรกในประชากรไทยที่ได้รับการปลูกถ่ายไต

Abstract

ที่มาของปัญหา: Tacrolimus เป็นหนึ่งในยากดภูมิคุ้มกันที่มีการใช้มากที่สุดในผู้ป่วยปลูกถ่ายไตทั่วโลก ปัจจุบันพบว่าภาวะพหุสัณฐานยีน CYP3A5 มีผลต่อเภสัชจลนศาสตร์ของยา tacrolimus และการเกิด acute rejection ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญหลังปลูกถ่ายไต อย่างไรก็ตามยังไม่มีการศึกษาถึงผลของภาวะพหุสัณฐานยีน CYP3A5 ต่อการเกิด acute rejection ในผู้ป่วยปลูกถ่ายไตในประเทศไทย วัตถุประสงค์: เปรียบเทียบผลของภาวะพหุสัณฐานยีน CYP3A5 ต่อสัดส่วนของระดับยาต่ำสุดในเลือดก่อนรับประทานยาต่อขนาดยาที่ได้รับในวันที่ 3 หลังการปลูกถ่ายไตเปรียบเทียบสัดส่วนของผู้ป่วยที่ถึงระดับยาเป้าหมายในวันที่ 3 และวันที่ 7 และการเกิด acute rejection ในระยะเวลา 3 เดือนแรกหลังจากได้รับการปลูกถ่ายไต วิธีการศึกษา: เป็นการศึกษาเชิงวิเคราะห์แบบย้อนหลังในผู้ป่วยชาวไทยที่เข้ารับการปลูกถ่ายไตที่คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี ระหว่างเดือนมกราคม ปี 2552 ถึงเดือนเมษายน 2557 ที่ได้รับสูตรยากดภูมิคุ้มกันคือ tacrolimus ร่วมกับ MMF หรือ EC-MPS และ steroid ผลการศึกษา: ในผู้ป่วยที่เข้าร่วมการศึกษา 185 คน พบว่าการกระจายของยีน CYP3A5 สมดุลตาม HWE (chi-square test=0.028, p=0.986) แบ่งเป็นกลุ่ม CYP3A5*1/*1 16 คน (ร้อยละ 8.6) CYP3A5*1/*3 78 คน (ร้อยละ 42.2) และ CYP3A5*3/*3 91 คน (ร้อยละ 49.2) ผู้ป่วยร้อยละ 53.5 ได้รับ Anti-IL2 เป็น induction therapy และไม่มีผู้ป่วยรายใดเลยที่เข้าร่วมการศึกษาได้รับ ATG ในวันที่ 3 หลังปลูกถ่ายไตพบว่าผู้ป่วยกลุ่ม CYP3A5 expressers มี C0/dose ต่ำกว่ากลุ่ม CYP3A5 nonexpressers [55.67 (33.30, 78.90) และ 95.76 (63.68, 135.04) ng/ml per mg/kg/day, p<0.001] ในวันที่ 3 หลังปลูกถ่ายไตพบผู้ป่วยกลุ่ม CYP3A5 expressers ร้อยละ 43.6 มีระดับยาในช่วงเป้าหมาย และกลุ่ม CYP3A5 nonexpressers ร้อยละ 44.0 มีระดับยาในช่วงเป้าหมาย เมื่อมีการติดตามในวันที่ 7 หลังปลูกถ่ายไตพบว่ากลุ่ม CYP3A5 expressers ร้อยละ 52.7 และ CYP3A5 nonexpressers ร้อยละ 56.2 มีระดับยาอยู่ในช่วงเป้าหมาย อุบัติการณ์การเกิด rejection ภายใน 3 เดือนแรกพบร้อยละ 7.0 เป็นผู้ป่วยกลุ่ม CYP3A5 expressers 7 คน (ร้อยละ 7.4) และกลุ่ม CYP3A5 nonexpressers 6 คน (ร้อยละ 6.6) ไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p=0.82) ค่ามัธยฐานระยะเวลาในการเกิด rejection ไม่ต่างกัน [32 (IQR 19, 83) และ 15 (IQR 12, 37) วัน, p=0.234] สรุป: ผู้ป่วยที่มี CYP3A5*1 alleles มีระดับยา tacrolimus ต่ำกว่าผู้ป่วยที่ไม่มี CYP3A5*1 alleles เมื่อได้รับยาในขนาดเท่ากัน ไม่พบว่าการแสดงออกของยีน CYP3A5 มีผลต่ออุบัติการณ์การเกิด rejection 3 เดือนแรกหลังจากได้รับการปลูกถ่ายไต