การแพร่กระจายโรคเอดส์ในพื้นที่เขต 10 ของกระทรวงสาธารณสุข

Abstract

ประเทศไทยเป็นประเทศหนึ่งที่กำลังประสบปัญหา อัตราผู้ติดเชื้อเอชไอวีและผู้ป่วยเอดส์เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะในพื้นที่ เขต 10 ของกระทรวงสาธารณสุข เป็นพื้นที่ที่มีจำนวนผู้ติดเชื้อเอชไอวีและผู้ป่วยเอดส์ มากกว่าครึ่งของผู้ป่วยทั้งประเทศมาโดยตลอด งานวิจัยในครั้งนี้เป็นโครงการนำร่องเพื่อศึกษาการกระจาย การแพร่กระจายโรคเอดส์ และปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการแพร่กระจายโรคเอดส์ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2531-2540 ผลการศึกษาพบว่า แนวโน้มการเปลี่ยนแปลงของจำนวนผู้ติดเชื้อเอชไอวี และผู้ป่วยเอดส์ใน 2 ลักษณะคือ เพิ่มขึ้นและลดลง จังหวัดที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นคือ จังหวัดลำปาง พะเยาและเชียงราย ส่วนจังหวัดที่มีแนวโน้มลดลงคือ จังหวัดเชียงใหม่ ลำพูนและแม่ฮ่องสอน การกระจายส่วนใหญ่อยู่ในกลุ่มเพศชาย อายุ 26-40 ปี มีลักษณะปัจจัยเสี่ยงจากเพศสัมพันธ์ และมีพฤติกรรมทางเพศแบบรักต่างเพศ และอยู่ในกลุ่มผู้ประกอบอาชีพผู้ใช้แรงงานและเกษตรกร จากการศึกษาการแพร่กระจายโรคเอดส์ในเชิงพื้นที่ โดยการวิเคราะห์ค่าสัดส่วนเอดส์พบว่า ศูนย์กลางการแพร่กระจายอยู่ทางตอนกลาง และตอนเหนือของพื้นที่ ต่อมาจึงมีการแพร่กระจายไปสู่พื้นที่อื่น โดยมีการแพร่กระจายช้าทางตะวันตก และทางใต้ของพื้นที่ศึกษา รูปแบบของการแพร่กระจายโรคเอดส์เป็นแบบลำดับขั้น โดยเริ่มจากจังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเป็นจังหวัดที่มีระดับความเป็นเมืองสูงที่สุด แล้วแพร่กระจายไปสู่พื้นที่อื่นๆ ที่มีความเป็นเมืองรองลงมา และมีเส้นทางการแพร่กระจาย ไปตามแนวเส้นทางคมนาคมสายหลักของพื้นที่ กล่าวโดยสรุป ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการแพร่กระจายคือ ปัจจัยด้านระยะห่างจากแหล่งกำเนิด ความเป็นเมืองและเส้นทางคมนาคม การศึกษาการแพร่กระจายในเชิงพื้นที่ ทำให้เข้าใจถึงการแพร่กระจายของโรคเอดส์ โดยเฉพาะหากได้ศึกษาในหลายภูมิภาค และมาตราส่วน ซึ่งนำไปสู่การวางแผนด้านการป้องกัน และการจัดสรรทรัพยากรสาธารณสุขต่อไป