ผู้ด้อยโอกาสทางการศึกษา : บทบาทการสนับสนุนของวัดและพระสงฆ์ในพื้นที่ชายแดนไทย-เมียนมา

Abstract

การศึกษาครั้งนี้เน้นการศึกษาข้อมูลสนามเพื่อศึกษาสถานการณ์ปัญหาและเหตุปัจจัยของความด้อยโอกาสทางการศึกษาของผู้ด้อยโอกาส โดยเฉพาะกลุ่มเด็กและเยาวชนในพื้นที่ชายแดนไทย-เมียนมา อ.แม่สอด จ.ตาก รวมถึงวิเคราะห์สิทธิและโอกาสทางการศึกษา บทบาทของวัดและพระสงฆ์ในการสนับสนุนผู้ด้อยโอกาสทางการศึกษา และเสนอแนะแนวทางในการเสริมสร้างโอกาสทางการศึกษาสำหรับผู้ด้อยโอกาส โดยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพด้วยการสังเกตและสัมภาษณ์เชิงลึกกับกลุ่มประชากรเป้าหมาย ทั้งพระสงฆ์ ผู้บริหารและคณะครู เด็กและเยาวชนผู้ด้อยโอกาสทางการศึกษา เจ้าหน้าที่ของหน่วยงานภาครัฐ และคนในชุมชนผู้ให้การสนับสนุนผู้ด้อยโอกาส ผลการศึกษาพบว่าลักษณะของผู้ด้อยโอกาสทางการศึกษาในพื้นที่ชายแดนแม่สอด ประกอบด้วยเด็กที่ไม่มีสถานะทางทะเบียนราษฎร เด็กไทยบนพื้นที่สูง เด็กยากจน เด็กถูกทอดทิ้ง และเด็กที่บกพร่องทางการเรียนรู้ โดยมีเหตุปัจจัยของความด้อยโอกาสทางการศึกษามาจากการไม่มีสถานะทางทะเบียนราษฎร ความแตกต่างในด้านชาติพันธุ์ ภาษา และวัฒนธรรม ความยากจน ความบกพร่องทางการเรียนรู้ และการจัดการเรียนการสอนไม่มีความเหมาะสมกับเด็กในพื้นที่ชายแดน ทั้งนี้แม้ว่าโรงเรียนในพื้นที่ชายแดนแม่สอดจะเปิดโอกาสให้เด็กทุกคนสามารถเข้าถึงการศึกษาในระบบโรงเรียนได้ แต่ยังคงมีข้อจำกัดในหลายด้านที่เป็นอุปสรรคต่อการเข้าถึงบริการทางการศึกษาของรัฐที่มีคุณภาพ ส่งผลให้วัดและพระสงฆ์ในพื้นที่ชายแดนได้เข้ามามีบทบาทในการสนับสนุนการศึกษา โดยเฉพาะบทบาทด้านการศึกษาสงเคราะห์ ทั้งการจัดตั้งโรงเรียนพระพุทธศาสนาวันอาทิตย์ โรงเรียนเอกชนการกุศลของวัด และศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก อย่างไรก็ตามการจัดการศึกษาของวัดและพระสงฆ์ยังขาดความเหมาะสมบางประการ การศึกษาวิจัยนี้จึงเสนอแนวทางสำคัญในการสร้างเสริมโอกาสทางการศึกษาสำหรับผู้ด้อยโอกาสในพื้นที่ชายแดนด้วยการจัดการศึกษาทางเลือก การจัดการศึกษาพหุวัฒนธรรม และการจัดการศึกษาเชิงรุกสำหรับผู้ด้อยโอกาสในพื้นที่ชายแดนห่างไกล ซึ่งแนวทางดังกล่าวจะช่วยให้ผู้ด้อยโอกาสทางการศึกษาได้รับการศึกษาที่มีคุณภาพและเหมาะสมกับบริบทพื้นที่ชายแดนมากยิ่งขึ้น