อิทธิพลของงานภูมิทัศน์เมืองในทวีปยุโรป ที่มีผลต่อภูมิทัศน์เมืองบางกอกในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5

Abstract

งานวิจัยชิ้นนี้มีจุดประสงค์ที่จะศึกษาอิทธิพลของงานภูมิทัศน์เมืองในทวีปยุโรป ที่มีต่อภูมิทัศน์เมืองบางกอก ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ในการนำงานภูมิทัศน์เมืองยุโรปมาปรับใช้กับเมืองบางกอก โดยทำการคัดเลือกงานภูมิทัศน์เมืองยุโรป ที่สันนิษฐานว่าอาจจะเป็นต้นแบบของภูมิทัศน์เมืองบางกอก แล้วนำมาวิเคราะห์รูปแบบการวางผัง การออกแบบ และองค์ประกอบ เพื่อเป็นความรู้ทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับการปฏิรูปราชธานีของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว งานวิจัยใช้การทบทวนวรรณกรรมเกี่ยวกับคำจำกัดความ หลักการวิเคราะห์ภูมิทัศน์เมือง ทฤษฎีการออกแบบงานภูมิสถาปัตยกรรม และข้อมูลประวัติศาสตร์เบื้องต้นในสมัยรัชกาลที่ 5 ในการกำหนดขอบเขตของการวิจัย ทำการรวบรวมรายชื่องานภูมิทัศน์เมืองยุโรปและงานภูมิทัศน์เมืองบางกอก ซึ่งแบ่งงานออกเป็น 3 ประเภท ได้แก่ สวน ถนน และลานกว้าง ตามทฤษฎีทางภูมิทัศน์เมือง และดำเนินการจัดลำดับความสำคัญของงานภูมิทัศน์เมืองในทวีปยุโรปที่ปรากฎในงานวิจัยและเอกสารที่เกี่ยวข้อง อาทิ จดหมายเหตุประพาสยุโรป หรือพระราชหัตถเลขาส่วนพระองค์ และหลักฐานทางประวัติศาสตร์ เพื่อนำมาวิเคราะห์อิทธิพลที่มีต่องานภูมิทัศน์เมืองบางกอกที่สร้างขึ้นภายหลังการเสด็จประพาสยุโรปครั้งที่ 1 (พ.ศ. 2440) จนถึงสิ้นสุดรัชกาล (พ.ศ.2453) โดยใช้ทฤษฎีการออกแบบงานภูมิทัศน์เมืองเป็นเครื่องมือ ผลการวิจัยพบว่า งานภูมิทัศน์เมืองบางกอกในสมัยรัชกาลที่ 5 ไม่ได้มีต้นแบบจากงานภูมิทัศน์เมืองในทวีปยุโรปแห่งใดแห่งหนึ่งโดยตรง แต่เกิดจากการที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงนำงานภูมิทัศน์เมืองในทวีปยุโรปมาปรับใช้ เนื่องจากพระองค์ทรงคำนึงถึงความเหมาะสมของเมืองบางกอกเป็นหลัก เพื่อให้เข้ากับลักษณะของเมืองทั้งในด้านกายภาพ และด้านสังคม ส่งผลให้งานภูมิทัศน์เมืองบางกอก ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างนั้น เป็นสถานที่สำคัญอันเป็นที่เชิดหน้าชูตาของสยามประเทศถึงปัจจุบัน