การทำพินัยกรรม : ศึกษากรณีการกันส่วนมรดกให่แก่ทายาทโดยธรรม

Abstract

พินัยกรรมเป็นนิติกรรมฝ่ายเดียวที่แสดงให้เห็นถึงการยอมรับตามหลักกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินและหลักอิสระในทางแพ่ง แต่ผลของพินัยกรรมที่สมบูรณ์นั้นกลับมีความแตกต่างกันในแต่ละประเทศ กล่าวคือ พินัยกรรมที่สมบูรณ์ในบางประเทศ ยกตัวอย่างเช่น ประเทศไทย ที่บทบัญญัติของกฎหมายส่งผลให้ทายาทโดยธรรมที่มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับผู้ทำพินัยกรรมอาจได้รับความเดือดร้อนจนเกินสมควร เช่น ทายาทโดยธรรมถูกตัดมิให้รับมรดก หรือทายาทโดยธรรมมีสิทธิได้รับมรดกเฉพาะที่มิได้ทำพินัยกรรมไว้เท่านั้น แต่พินัยกรรมที่สมบูรณ์ในบางประเทศ ยกตัวอย่างเช่น ประเทศสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี และประเทศอังกฤษ กลับมิได้ส่งผลให้ทายาทโดยธรรมได้รับความเดือดร้อนแต่อย่างใด ด้วยเหตุนี้ ผู้เขียนจึงต้องการพิสูจน์เพื่อให้เห็นว่าบทบัญญัติประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ของประเทศไทยในปัจจุบันนี้สมควรได้รับการแก้ไข เนื่องจากไม่มีบทบัญญัติเพื่อคุ้มครองสิทธิการรับมรดกของทายาทโดยธรรมผู้ซึ่งมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับผู้ทำพินัยกรรม จากการศึกษาหลักกฎหมายต่างประเทศ ทั้งหลักกฎหมายของประเทศสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี และประเทศอังกฤษ จะเห็นได้ว่าทายาทโดยธรรมในประเทศดังกล่าวได้รับความคุ้มครองสิทธิในการรับมรดกเป็นอย่างมาก โดยการนำหลักการกันส่วนมรดกให้แก่ทายาทโดยธรรมมาใช้บังคับไปพร้อมๆ กับผลของพินัยกรรมที่สมบูรณ์ เช่น การให้สิทธิเรียกร้องมรดกแก่ทายาทโดยธรรม ในกรณีที่ผู้ทำพินัยกรรมกำจัดทายาทโดยธรรมตามประมวลกฎหมายแพ่งเยอรมัน ค.ศ. 1896 ของประเทศสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี หรือการให้สิทธิเรียกร้องมรดกแก่ทายาทโดยธรรม ในกรณีที่ทายาทโดยธรรมมิได้รับ “ส่วนแบ่งทางการเงินที่เหมาะสม” จากกองมรดกตามพระราชบัญญัติสิทธิการรับมรดก (ส่วนแบ่งแก่ครอบครัวและบริวาร) ค.ศ. 1975 (The Inheritance (Provision for Family and Dependants) Act 1975 ของประเทศสหราชอาณาจักร เป็นต้น ด้วยเหตุนี้ ผู้เขียนจึงเห็นสมควรเสนอให้มีการแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ของประเทศไทยว่าด้วยเรื่องพินัยกรรม โดยการนำหลักการกันส่วนมรดกให้แก่ทายาทโดยธรรมมาเป็นแนวทางในการแก้ไข เพื่อให้ทายาทโดยธรรมได้รับความคุ้มครองเกี่ยวกับสิทธิในการรับมรดกของตน อีกทั้งยังเป็นการจำกัดอำนาจในการทำพินัยกรรมของผู้ทำพินัยกรรมที่เกินควรอีกด้วย