ประเภท ปริมาณ และการกระจายตัวของขยะพลาสติกจากกิจกรรมของมนุษย์ในเขตน้ำขึ้นน้ำลงบริเวณเกาะสีชัง จังหวัดชลบุรี ประเทศไทย

Abstract

การศึกษาประเภท ปริมาณ และการกระจายตัวของขยะพลาสติกจากกิจกรรมของมนุษย์ในเขตน้ำขึ้นน้ำลงบริเวณเกาะสีชัง จังหวัดชลบุรี ดำเนินการตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2559 ถึงเดือนธันวาคม พ.ศ. 2559 ในสามพื้นที่ศึกษา คือ หาดท่าวัง ทางฝั่งตะวันออกของเกาะสีชัง หาดถ้ำพัง ทางฝั่งตะวันตกของเกาะสีชัง และหาดด้านเหนือของเกาะค้างคาว ซึ่งเป็นเกาะบริวารที่ตั้งอยู่ทางทิศใต้ของเกาะสีชัง รวมทั้งศึกษาการเปลี่ยนแปลงทิศทางลม ทิศทางกระแสน้ำ รูปร่างของหาด ความชันของหาด ลักษณะพื้นทะเล และคุณลักษณะของพลาสติก ซึ่งเป็นปัจจัยทางกายภาพร่วมกับปัจจัยจากกิจกรรมของมนุษย์ที่เกิดขึ้นบนเกาะสีชังและโดยรอบเกาะสีชัง โดยเฉพาะจากจำนวนประชากร กิจกรรมการประมง การท่องเที่ยว และการขนถ่ายสินค้า ซึ่งสัมพันธ์กับรูปแบบของขยะพลาสติกที่พบในแต่ละบริเวณ

ผลการศึกษาพบขยะทะเลทั้งหมด 6,137 ชิ้น หนัก 132.3 กิโลกรัม คิดเป็นความหนาแน่นเฉลี่ยต่อพื้นที่เท่ากับ 11.36 ± 4.44 ชิ้น/100 ตารางเมตร จำแนกขยะทั้งหมดตามประเภทและปริมาณตามลำดับได้ดังนี้ แก้ว (ร้อยละ 40.24) พลาสติก (ร้อยละ 31.93) ฟอยล์ (ร้อยละ 7.57) พลาสติกแข็ง (ร้อยละ 5.74) เชือก (ร้อยละ 5.65) โลหะ/อลูมิเนียม (ร้อยละ 3.02) ไม้ (ร้อยละ 2.37) ยาง (ร้อยละ 1.46) กระดาษ (ร้อยละ 0.31) และอื่นๆ (ร้อยละ 1.71) และเมื่อรวมขยะพลาสติก 3 ประเภทเข้าด้วยกันคือ พลาสติก พลาสติกแข็ง และเชือก พบว่าขยะประเภทพลาสติกมีปริมาณมากที่สุดในการศึกษาครั้งนี้มีจำนวนทั้งสิ้น 2,674 ชิ้น และหนัก 31.77 กิโลกรัม คิดเป็นร้อยละ 43.32 ของขยะทะเลที่พบทั้งหมด ประเภทของขยะทะเลที่พบนี้ไม่มีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทั้งระหว่างบริเวณและฤดูกาลที่เก็บตัวอย่าง ประเภทของขยะพลาสติกที่พบในปริมาณมากที่สุด 3 อันดับแรกคือ ถุงพลาสติก (LDPE) พบร้อยละ 71 เชือกไนลอน (PA) ร้อยละ 11 และพลาสติกแข็ง (HDPE) ร้อยละ 8 ของขยะทะเลพลาสติกทั้งหมด ตามลำดับ ผลการวิเคราะห์ประเภทขยะเด่นตามปริมาณของขยะทะเลพลาสติกพบว่า ขยะพลาสติกประเภท LDPE เป็นประเภทเด่นของทั้งสามบริเวณ และปริมาณที่พบมีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญระหว่างฤดูกาล โดย LDPE ซึ่งมีคุณสมบัติลอยน้ำ และนิยมใช้ในหมู่นักท่องเที่ยวและประชาชนทั่วไปมีปริมาณมากที่สุดในฤดูกาลที่บริเวณนั้นๆ ได้รับอิทธิพลจากลม และกระแสน้ำโดยตรง จึงพบว่าขยะพลาสติกประเภท LDPE มีปริมาณมากที่สุดในรอบปี จากการเก็บตัวอย่างบริเวณหาดท่าวังเมื่อสิ้นเดือนกุมภาพันธ์ 2559 ซึ่งเป็นช่วงที่หาดนี้มีนักท่องเที่ยวจำนวนมากจากเทศกาลตรุษจีน และงานนมัสการเจ้าพ่อเขาใหญ่ และหาดได้รับอิทธิพลจากลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือโดยตรง ส่วนพลาสติกประเภทขวดน้ำดื่ม (PETE) พบในปริมาณมากในบริเวณหาดด้านเหนือของเกาะค้างคาว เนื่องจากเป็นพื้นที่ศึกษาเดียวที่เป็นแหล่งดำน้ำดูปะการัง แต่ไม่มีน้ำจืด และไม่มีระบบกำจัดขยะ

การกระจายตัวของขยะพลาสติกในเขตน้ำขึ้นน้ำลงในแต่ละบริเวณพบว่าขึ้นกับปัจจัยหลักทางกายภาพ 3 ประการ คือ รูปร่างของหาด ความชันของหาด และลักษณะพื้นทะเล โดยบริเวณหาดถ้ำพังซึ่งมีรูปร่างโค้ง มีหัวแหลมผาชันช่วยลดความรุนแรงของคลื่นและลม จึงพบขยะพลาสติกกระจายตัวสม่ำเสมอทั่วบริเวณ ฤดูกาลสัมพันธ์ต่อการเปลี่ยนแปลงความชันของหาดในทั้งสามบริเวณ และพบว่าขยะพลาสติกมักสะสมตัวในตำแหน่งที่หาดมีการเปลี่ยนแปลงความชันอย่างรวดเร็ว และลักษณะพื้นทะเลที่หินขรุขระหรือแนวปะการัง เช่น ที่หาดถ้ำพังและหาดด้านเหนือของเกาะค้างคาว พบว่าขยะพลาสติกประเภทถุงพลาสติก (LDPE) และเชือก (PA) มักเกี่ยวพันและถูกดักจับไว้กับพื้นหินในปริมาณมากกว่าพื้นทราย ผลการวิเคราะห์แบบสอบถามของนักท่องเที่ยวที่พบที่เกาะสีชังจำนวน 150 คนพบว่า แม้นักท่องเที่ยวมากกว่าร้อยละ 80 ตอบว่าจะกลับมาเที่ยวเกาะสีชังอีกเพราะความสวยงามของเกาะ แต่มีนักท่องเที่ยวถึงร้อยละ 70 มีความพึงพอใจที่ลดลง เนื่องจากปัญหาความสะอาดและขยะของแหล่งท่องเที่ยวบนเกาะสีชัง รวมทั้งความไม่ตระหนักถึงความสำคัญของปัญหาขยะของร้านค้าท้องถิ่น ผลการศึกษานี้แสดงให้เห็นว่าการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวที่มีสภาพธรรมชาติทางทะเลที่สวยงาม จะต้องควบคู่ไปกับการจัดการปัญหาสิ่งแวดล้อมของท้องถิ่นโดยเฉพาะปัญหาขยะพลาสติกด้วย ผลการศึกษานี้สามารถใช้นำเสนอแนวทางจัดการปัญหาขยะบกและขยะทะเลที่เหมาะสมกับแต่ละพื้นที่ศึกษา และยังสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในพื้นที่อื่นๆ ที่มีลักษณะคล้ายคลึงกันได้