การศึกษาเบื้องต้นเพื่อพัฒนาการท่องเที่ยวจังหวัดลำปาง-ลำพูน

Abstract

กลยุทธสำคัญประการหนึ่งในการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศไทยปัจจุบันก็คือ การส่งเสริมอุตสาหกรรมท่องเที่ยว เพราะในช่วงที่ผ่านมาอุตสาหกรรมท่องเที่ยวได้พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่าสามารถทำรายได้เข้าประเทศเป็นจำนวนปีละมากๆ จนกระทั่งเป็นตัวทำรายได้เข้าสู่ประเทศเป็นอันดับหนึ่งสูงกว่าข้าว ยางพารา มันสำปะหลัง น้ำตาล และสินค้าส่งที่สำคัญอื่นๆ นอกจากนี้อุตสาหกรรมท่องเที่ยวยังก่อให้เกิดการลงทุนในด้านธุรกิจการท่องเที่ยว เกิดการสร้างงานสร้างอาชีพ และการกระจายรายได้ในประเทศ จะเห็นได้ว่ามีจังหวัดในภูมิภาคหลายจังหวัดที่เจริญเติบโตขึ้นอย่างรวดเร็ว เพราะผลพวงจากอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว ดังนั้นในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 5 (พ.ศ.2525-2529) จึงได้มีนโยบายและเป้าหมายมุ่งส่งเสริมอุตสาหกรรมท่องเที่ยวมากยิ่งขึ้น เพื่อหาเงินตราต่างประเทศมาแก้ปัญหาการขาดดุลการค้าของประเทศที่กำลังประสบอยู่ จังหวัดต่างๆ เกือบทั่วประเทศได้พยายามบรรจุการพัฒนการท่องเที่ยวลงในแผนพัฒนาจังหวัดเพื่อให้สอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ และถือเป็นกลยุทธสำคัญในการพัฒนาความเจริญของจังหวัดด้วย ในกรณีภาคเหนือ จังหวัดเชียงใหม่ได้กลายเป็นเมืองศูนย์กลางการท่องเที่ยวของภาคที่สำคัญ นับวันตลาดการท่องเที่ยวที่กำลังเจริญเติบโตก็จะขยายตัวออกไปสู่บริเวณรอบนอกเพิ่มมากขึ้น จังหวัดลำปาง-ลำพูน ซึ่งนับเป็นจังหวัดที่ตั้งใกล้ชิดและเกี่ยวพันกับจังหวัดเชียงใหม่มากที่สุด จึงมีความเป็นไปได้ที่ตลาดการท่องเที่ยวจะกระจายเข้าไปถึง เพราะในพื้นที่ของจังหวัดลำปาง-ลำพูนมีทรัพยากรการท่องเที่ยวต่างๆ ครบถ้วนในลักษณะเดียวกับจังหวัดเชียงใหม่ จึงควรมีการดำเนินการพัฒนการท่องเที่ยวจังหวัดลำปาง-ลำพูนอย่างจริงจังขึ้นเพื่อรองรับการเจริญเติบโตของตลาดการท่องเที่ยวดังกล่าว จากการศึกษาเบื้องต้นเพื่อพัฒนาการท่องเที่ยวจังหวัดลำปาง-ลำพูนในประเด็นสำคัญๆ ได้แก่ การศึกษาสภาพทั่วไปทางกายภาพ เศรษฐกิจ สังคม และประชากร การศึกษาโครงสร้างพื้นฐาน การศึกษาตลาดการท่องเที่ยว การศึกษาทรัพยากรการท่องเที่ยว และการเสนอแนะแนวทางในการพัฒนาการท่องเที่ยว สรุปสถานการณ์โดยทั่วไปของจังหวัดลำปาง-ลำพูนจะสามารถพัฒนาการท่องเที่ยวในพื้นที่ได้เป็นอย่างดี เพราะมีสภาพทางภูมิศาสตร์และสังคมเป็นจังหวัดเอกลักษณ์ของภาคเหนือตอนบนหรือที่เรียกว่า เป็นจังหวัดในกลุ่มลานนาไทย มีที่ตั้งและสะดวกต่อการคมนาคม สามารถเลือกเส้นทางและรูปแบบการคมนาคมตามแต่ระดับของนักท่องเที่ยว นอกจากนี้มีโครงสร้างพื้นฐานบริการเพื่อการท่องเที่ยวอย่างเพียงพอ ในบริเวณศูนย์กลางการท่องเที่ยวของจังหวัดได้แก่ ตัวอำเภอเมืองลำปาง อำเภอเมืองลำพูน และอำเภอป่าชาง แต่ที่สามารถรองรับการพักแรมของนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศได้ก็เฉพาะที่ตัวอำเภอเมืองลำปาง นักท่องเที่ยวส่วนใหญ่ของจังหวัดลำปาง-ลำพูนเป็นชาวไทยร้อยละ 88 และเป็นนักท่องเที่ยวชาวต่างประเทศ 12 วันพักเฉลี่ยเพียง 1 วัน นักท่องเที่ยวชาวไทยร้อยละ 78 มาจากกรุงเทพฯ ส่วนนักท่องเที่ยวชาวต่างประเทศส่วนใหญ่มาจากกลุ่มยุโรปและอเมริกาเหนือ กับประเทศญี่ปุ่นและสิงคโปร์เล็กน้อย สิ่งดึงดูดใจของนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศส่วนใหญ่ก็คือแหล่งท่องเที่ยวที่แสดงออกทางศิลปและวัฒนธรรมของภาคเหนือ ในด้านทรัพยากรการท่องเที่ยว จังหวัดลำปาง-ลำพูนมีแหล่งท่องเที่ยวที่มีการเข้าถึงแล้วและพอเป็นที่รู้จักเป็นจำนวน 42 แห่ง แยกเป็นประเภทธรรมชาติ 12 แห่ง ประเภทประวัติศาสตร์และศาสนา 20 แห่ง ประเภทวิถีชีวิตและวัฒธรรมประเพณี 10 แห่ง แหล่งท่องเที่ยวทั้ง 3 ประเภท กระจายอยู่ในพื้นที่ของจังหวัดลำปางและจังหวัดลำพูนในสัดส่วนเท่าๆ กัน ลักษณะเด่นของแหล่งท่องเที่ยวของจังหวัดลำปาง-ลำพูนจึงเป็นลักษณะทางศิลปวัฒนธรรม จากการศึกษาประเมินค่าความสำคัญของแหล่งท่องเที่ยวโดยพิจารณาจากค่าตัวแปร 6 ประการ ได้แก่ การเข้าถึง สิ่งอำนวยความสะดวก สภาพแวดล้อม ข้อจำกัดในการรับนักท่องเที่ยว ความมีชื่อเสียง และคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว แล้วจัดการแบ่งกลุ่มแหล่งท่องเที่ยวเป็น 3 กลุ่ม คือ กลุ่มศักยภาพทางการพัฒนาสูง กลุ่มศักยภาพการพัฒนาปานกลาง และกลุ่มศักยภาพทางการพัฒนาต่ำ พร้อมทั้งพิจารณาการเกาะกลุ่มของแหล่งท่องเที่ยวในพื้นที่จริง จะพบว่า แหล่งท่องเที่ยวที่มีศักยภาพทางการพัฒนาสูงและปานกลาง จะเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่เกาะกลุ่มอยู่ในอำเภอเมืองและอำเภอใกล้เคียง ส่วนแหล่งท่องเที่ยวที่มีศักยภาพทางการพัฒนาต่ำจะเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่กระจายอยู่ในอำเภอรอบนอกที่ห่างไกลตัวเมืองออกไป จากผลการศึกษาในด้านต่างๆ สามารถเสนอแนะแนวทางพัฒนาการท่องเที่ยวจังหวัดลำปาง-ลำพูน โดยแบ่งพื้นที่การพัฒนาเป็น 4 กลุ่ม และดำเนินการพัฒนาเป็น 2 ระยะ ดังนี้ ระยะแรกใช้เวลา 5 ปี เร่งพัฒนาแลห่งท่องเที่ยว 2 กลุ่มแรก คือ กลุ่มอำเภอเมืองลำปางและอำเภอใกล้เคียงรอบนอก และกลุ่มอำเภอเมืองลำพูนและอำเภอใกล้เคียงรอบนอก ให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สมบูรณ์สามารถรองรับการขยายตัวของตลาดการท่องเที่ยวของภาคเหนือตอนบน และดึงดูดนักท่องเที่ยวให้เพิ่มจำนวนมากขึ้น ระยะที่ 2 ใช้เวลา 10 ปี พัฒนาแหล่งท่องเที่ยว 2 กลุ่มหลัง คือ กลุ่มอำเภอแจ้ห่ม-เมืองปาน-วังเหนือ และกลุ่มอำเภอบ้านโฮ่ง-ลี้ โดยในระยะ 5 ปีแรกเป็นการควบคุมและป้องกันไม่ให้เสื่อมโทรม และสำรวจหาแหล่งท่องเที่ยวใหม่ๆ ในกลุ่ม แล้วในช่วงระยะ 5 ปีหลังเร่งพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเพื่อรองรับการขยายของตลาดการท่องเที่ยวจากแหล่งท่องเที่ยว 2 กลุ่มแรก แนวทางการพัฒนาการท่องเที่ยวของจังหวัดลำปางจะดำเนินไปพร้อมกันในหลายด้าน อาทิ การพัฒนาตัวแหล่งท่องเที่ยว พัฒนาการบริการการท่องเที่ยว พัฒนาโครงสร้างพื้นฐานทางการท่องเที่ยว การส่งเสริมการผลิตสินค้าของที่ระลึก การจัดงานเทศกาลประเพณีเพื่อดึงดูดทางการท่องเที่ยว และการประชาสัมพันธ์ เป็นต้น ทั้งนี้มีเป้าหมายนักท่องเที่ยวชาวไทยเป็นหลัก และนักท่องเที่ยวชาวต่างประเทศเป็นเป้าหมายรอง พร้อมทั้งให้มีการเพิ่มวันพักแรมและค่าใช้จ่าย นอกจากนี้การพัฒนาจะต้องไม่เกิดผลกระทบด้านลบแก่สภาพสังคมและเศรษฐกิจของท้องถิ่น และยึดหลักการอนุรักษ์สภาพแวดล้อมทั้งทางธรรมชาติและศิลปวัฒนธรรมเป็นสำคัญ