การแลกเปลี่ยนผลประโยชน์ของหัวคะแนน : ศึกษาเฉพาะกรณีจังหวัดพระนครศรีอยุธยา

Abstract

งานวิจัยนี้ศึกษาเรื่องราวของหัวคะแนนภายใต้บริบทของการแลกเปลี่ยนผลประโยชน์ มีสมมุติฐานโดยย่อว่า คุณสมบัติด้านความสามารถในการควบคุมคะแนนเสียงและอาชีพของหัวคะแนนมีส่วนกำหนดลักษณะการแลกเปลี่ยนผลประโยชน์ระหว่างหัวคะแนนกับผู้สมัครและกับผู้เลือกตั้งใน 3 มิติคือ วิธีการ สิ่งที่ใช้ และเวลาในการแลกเปลี่ยน ในการนี้ศึกษาเฉพาะกรณีหัวคะแนนของผู้สมัครที่ได้รับเลือกตั้งในเขตเลือกตั้งที่ 1 จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เมื่อวันที่ 22 มีนาคม 2535 การเก็บข้อมูลใช้วิธีการสังเกตุแบบมีส่วนร่วมและการสัมภาษณ์ประกอบกัน โดยสังเกตุการปฏิบัติงานของหัวคะแนนในพื้นที่ที่ศึกษาเป็นเวลา 35 วันก่อนวันเลือกตั้ง และสัมภาษณ์แบบเจาะลึกหัวคะแนนจำนวน 30 ราย ในระยะ 7 วันหลังการเลือกตั้ง ผลการวิจัยพบว่าคุณสมบัติของหัวคะแนนทั้ง 2 ประการ มีส่วนกำหนดลักษณะการแลกเปลี่ยนผลประโยชน์ระหว่างหัวคะแนนกับผู้สมัครและกับผู้เลือกตั้งใน 3 มิติดังกล่าว ซึ่งเป็นไปตามสมมุติฐานที่ได้ตั้งไว้นอกจากนี้ยังพบว่าแบบแผนของการเปลี่ยนผลประโยชน์ของหัวคะแนนในเขตเลือกตั้งนี้ ผู้สมัครให้ความช่วยเหลือแกหัวคะแนนเป็นการส่วนตัวและให้ผลประโยชน์ส่วนรวมแก่ชุมชนโดยผ่านหัวคะแนนในเวลาปกติเมื่อมีการเลือกตั้งผู้สมัครจะแจกจ่ายเงินให้แก่ผู้เลือกตั้ง ผ่านหัวคะแนนและให้เงินแก่หัวคะแนนแลกเปลี่ยนกับการระดมคะแนนเสียง ส่วนหัวคะแนนนั้นช่วยเหลือผู้เลือกตั้งและเรียกร้องผลประโยชน์ส่วนรวมจากผู้สมัครมาสู่ชุมชนในเวลาปกติ และแจกจ่ายเงินให้แก่ผู้เลือกตั้งรายละ 50 บาทหรือ 100 บาท ก่อนวันเลือกตั้ง 1 วันหรือในวันเลือกตั้งแลกเปลี่ยนกับการไปลงคะแนนเสียง