การศึกษารูปแบบการใช้ที่ดินชุมชนเมือง นครศรีธรรมราช

Abstract

วัตถุประสงค์ของวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มุ่งศึกษาถึงบทบาทและความสำคัญของชุมชนเมืองนครศรีธรรมราช สภาพของชุมชนฯ และปัญหาที่เกิดขึ้นกับชุมชนฯ ลักษณะรูปแบบโครงสร้างของชุมชนฯ และรูปแบบการขยายตัวของชุมชนฯ ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน และรูปแบบการใช้ที่ดินที่เหมาะสมสอดคล้องกับสภาพของชุมชนเมืองนครศรีธรรมราชในอนาคต การศึกษานี้ ได้ใช้ข้อมูลทุติยภูมิ (Secondary Data) จากหน่วยงานภาครัฐบาลและข้อมูลปฐมภูมิ (Primary Data) จากการสำรวจในพื้นที่ (Field Survey) เป็นหลัก โดยการวิเคราะห์ได้นำเทคนิคการวิเคราะห์ต่างๆ ที่สำคัญ และเหมาะสมต่อสถานะการศึกษามาประยุกต์ใช้เพื่อเป็นบรรทัดฐานในการศึกษา อาทิ เช่น เทคนิค Shift-Share Analysis ในการหาส่วนแบ่งส่วนโอนการผลิต Location Quotient ในการหาความเชี่ยวชาญด้านอุตสาหกรรมของจังหวัด และฐานเศรษฐกิจของชุมชน Geometric & Share Extrapolation และ The Simple Linear Regression ในการคาดคะเนประชากรในอนาคต Threshold Analysis & Potential Surface Analysis ในการวิเคราะห์พื้นที่สำหรับการพัฒนาและ Goal Achievement Matrix Techniques ในการคัดเลือกทางเลือกของรูปแบบการใช้ที่ดินที่เหมาะสม เป็นต้น ผลจากการศึกษา สรุปได้ว่า จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นจังหวัดที่มีบทบาทความสำคัญต่อระบบโครงสร้างของภาคใต้ทั้งทางด้านทรัพยากรทางกายภาพ เศรษฐกิจ สังคม-วัฒนธรรม ประชากร การเมือง การปกครอง และการทหาร โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เป็นจังหวัดที่ตั้งอยู่บริเวณภาคใต้ตอนกลาง อันเป็นบริเวณพื้นที่ที่เชื่อมโยงและรองรับความเจริญระหว่างขั้วการพัฒนาของภาคใต้ตอนบนและภาคใต้ตอนล่าง ตลอดจนเชื่อมโยงระหว่างบริเวณพื้นที่ฝั่งตะวันตกและฝั่งตะวันออกของภาคใต้ ทั้งนี้โดยมีชุมชนเมืองนครศรีธรรมราชซึ่งเป็นชุมชนหลักรองรับบทบาทความสำคัญดังกล่าว กล่าวคือ ชุมชนเมืองนครศรีธรรมราชมีบทบาทหลักในด้านศูนย์กลางแหล่งที่พักอาศัย ศูนย์กลางทางด้านการศึกษา พุทธศาสนา ประวัติศาสตร์ และศิลปวัฒนธรรม ศูนย์กลางทางด้านการคมนาคมขนส่งทางบกที่เชื่อมโยงระหว่างพื้นที่ภาคใต้ตอนบนและภาคใต้ตอนล่าง ศูนย์กลางธุรกิจการค้า ค้าปลีก-ค้าส่งพืชผลทางการเกษตร และศูนย์กลางสถานที่ตั้งสถาบันราชการ ซึ่งบทบาทความเป็นศูนย์กลางดังกล่าวมีบทบาททั้งในระดับจังหวัดและภาค ส่วนบทบาทรองของชุมชนฯ ที่สำคัญได้แก่การเป็นแหล่งอุตสาหกรรมแปรรูปผลผลิตทางการเกษตร อุตสาหกรรมเกี่ยวกับการขนส่งอุตสาหกรรมบริการและหัตถกรรม แหล่งการท่องเที่ยวทางด้านประวัติศาสตร์และศิลปวัฒนธรรมและการเป็นแหล่งบริการทางด้านต่างๆ แก่ชุมชนโดยรอบและชุมชนรอบนอก ชุมชนเมืองนครศรีธรรมราช ตั้งอยู่บนแนวสันทรายเดิม ยาวจากเหนือถึงใต้ โดยมีถนนราชดำเนินเป็นแกนนำในการขยายตัวของชุมชน เดิมที่ชุมชนแห่งนี้มีรูปแบบชุมชนเมืองแบบ Ribbon Development ในระยะแรกเริ่มของการก่อรูปชุมชน ต่อมาได้รับการวิวัฒนาการเปลี่ยนรูปแบบเป็นเมือง Linear Pattern, Axial Linear Pattern และ Monocentration Axial Linear Pattern ตามลำดับ ซึ่งนับได้ว่าเป็นชุมชนเมืองที่มีลักษณะการก่อรูป และโครงสร้างของเมืองที่ตกอยู่ภายใต้เงื่อนไขอิทธิพลของสภาพทางกายภาพของพื้นที่อย่างเด่นชัดและมีลักษณะรูปแบบการขยายตัวของเมืองแบบ Linear Pattern ที่เด่นชัดที่สุดชุมชนหนึ่งของประเทศ ปัจจุบันชุมชนแห่งนี้ ได้ประสบปัญหาด้านการใช้ที่ดินเป็นปัญหาหลักที่สำคัญของชุมชน และมีลักษณะการขยายตัวของชุมชนออกจากเขต ทม.ฯ สูงขึ้นตามลำดับ โดยมีลักษณะการขยายตัวกระจายออกไปตามแนวเส้นทางคมนาคมสายหลักที่เชื่อมต่อระหว่างบริเวณพื้นที่ภายในชุมชนฯ กับบริเวณพื้นที่รอบนอกชุมชนฯ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง บริเวณพื้นที่ด้านตะวันตกของชุมชนฯ ซึ่งมีแนวทางหลวงหมายเลข 4016 เป็นแกนนำ ศักยภาพสำหรับการใช้ที่ดินเพื่อการพักอาศัย พาณิชยกรรม และอุตสาหกรรม จะรวมตัวกันอยู่ในบริเวณพื้นที่ในเขตเทศบาล โดยมีแนวถนนราชดำเนินเป็นแกนนำ และบริเวณพื้นที่ตามแนวถนนสายหลักที่เชื่อมต่อระหว่างบริเวณพื้นที่ภายในกับบริเวณพื้นที่รอบนอกชุมชนฯ รูปแบบการใช้ที่ดินของชุมชนเมืองนครศรีธรรมราช ปี พ.ศ. 2544 เพื่อรองรับประชากร 154,243 คน ควรมีรูปแบบการใช้ที่ดินของชุมชนฯ แบบ Policentrical Axial Linear Deconcentration อันเป็นระบบรูปแบบของเมืองหลายศูนย์กลางหรือขั้วความเจริญสองศูนย์กลาง ธุรกิจการค้าของชุมชนในปัจจุบัน มีระยะห่างมากเกินไปจนเป็นอุปสรรคต่อการเชื่อมโยงติดต่อระหว่างบริเวณศูนย์กลางธุรกิจการค้าหลักกับหน่วยสุดท้ายของเมืองในระบบ ในที่สุดบริเวณพื้นที่หน่วยสุดท้ายจะก่อตัวเป็นศูนย์กลางการค้าและการบริการที่เป็นอิสระขึ้น เพื่อให้บริการแก่บริเวณพื้นที่ดังกล่าว จนเกิดเป็นศูนย์กลางธุรกิจการค้าแห่งใหม่ของชุมชนฯ ซึ่งอยู่บริเวณทางตอนใต้ของชุมชนฯ ส่งผลให้ระบบโดยส่วนรวมมีศูนย์กลางธุรกิจการค้าสองศูนย์กลาง เพื่อบริการแก่พื้นที่โดยรอบ อย่างไรก็ตาม บริเวณศูนย์กลางธุรกิจการค้าทางตอนใต้ของชุมชนฯ มีขนาดและขอบข่ายการให้บริการรองจากบริเวณศูนย์กลางการค้าหลักเรียกว่าศูนย์กลางอันดับรองของระบบ ผลการศึกษาดังกล่าว จะเป็นแนวทางในการพัฒนาด้านภายภาพของชุมชน การจัดทำผังเมืองรวม การจัดทำผังเฉพาะของชุมชนฯ และการปรับปรุงผังเมืองรวมตามระยะเวลาที่เหมาะสม ซึ่งควรมีการศึกษาเพิ่มเติมเฉพาะด้านในโอกาสต่อไป ทั้งนี้ เพื่อประโยชน์สุขของประชากรชาวชุมชนเมืองนครศรีธรรมราชอย่างแท้จริง