การตามกระแสข่าวจากสื่อมวลชนของชาวบ้านบ่อสร้าง

Abstract

การวิจัยครั้งนี้ มีจุดมุ่งหมายศึกษาถึงระบบการสื่อสารระดับหมู่บ้านและกระบวนการตามกระแสข่าวของชาวบ้านบ่อสร้าง ซึ่งใช้เวลาศึกษาภาคสนามในช่วงมีนาคมถึงกันยายน 2533 ณ หมู่บ้านบ่อสร้าง อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่ ด้วยวิธีการศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพ มีผู้วิจัยเป็นเครื่องมือสำคัญในการเก็บข้อมูล โดยการสัมภาษณ์แบบเจาะลึกและบันทึกเทป การสังเกตการณ์และจดบันทึก จากการศึกษาวิเคราะห์โดยมีชาวบ้านบ่อสร้างเป็นผู้ให้ข้อมูล พบว่า ระบบการสื่อสารในหมู่บ้านสามารถแยกย่อยเป็น การสื่อสารระหว่างบุคคลและกลุ่มคน และระบบเสียงตามสายซึ่งเป็นการสื่อสารแบบ 2 ขั้นตอน มีผู้ใหญ่บ้านเป็นผู้คัดเลือกข่าว (Gatekeeper) และชาวบ้านมีอำนาจในการจัดการบริหารตัวระบบ ส่วนระบบสื่อมวลชน ชาวบ้านไม่สามารถจัดการได้นั้น มีการไหลของข่าวโดยตรงถึงชาวบ้านในทิศทางเดียว ซึ่งระบบย่อยทั้งหมดต่างมีภาระหน้าที่ร่วมกัน โดยเฉพาะระบบสื่อมวลชนได้เข้ามามีบทบาทและส่งผลกระทบถึงสถาบันศาสนา และสถาบันครอบครัวในการอบรมสั่งสอน ระบบเครือญาติและมิตรสหายในการบอกข่าว และสถาบันศึกษาในการเรียนรู้จากสื่อมวลชน ในการตามกระแสข่าวพบว่า ชาวบ้านใช้สื่อมวลชนเป็นแหล่งข่าวสำคัญ โดยเฉพาะโทรทัศน์เป็นหลักซึ่งมีแทบทุกครัวเรือน ใช้วิทยุและหนังสือพิมพ์เป็นสื่อรอง มีขั้นตอนเริ่มจากเปิดรับข่าวเป็นประจำก่อน จึงเลือกตามเฉพาะข่าวที่สนใจและหาเพิ่มเติมจากสื่ออื่นหรือผู้รู้ ในขณะเดียวกันบางทีได้เรียนรู้และเลือกสรรข่าวไปด้วย ซึ่งชาวบ้านเป็นผู้กำหนดพฤติกรรมการใช้สื่อและมีสถานการณ์สังคมเป็นตัวผลักดันความสนใจ โดยเฉพาะสถานการณ์ที่มีความขัดแย้งคลุมเครือ ทั้งนี้ลักษณะการตามกระแสข่าวมีทั้งไม่เลือกที่จะตามหรือผู้ยอมรับ (Passive) และเลือกที่จะตามข่าวเฉพาะหรือผู้กระทำ (Active) สำหรับคนรุ่นใหม่จะมีการตามข่าวหลายกระแสและเฉพาะเรื่องจากหลาย ๆ สื่อประกอบกันมากกว่าคนรุ่นเก่าที่มักใช้สื่อวิทยุและโทรทัศน์ ส่วนนิตยสารและภาพยนตร์ถูกใช้น้อยมาก แต่ทว่าชาวบ้านแทบทุกคนสามารถตามกระแสข่าวที่เกิดขึ้นได้อย่างเท่าทันกัน หากจะแตกต่างกันที่การสร้างความหมายแก่ตน (make sense) ซึ่งแล้วแต่ประสบการณ์และความรู้สะสมเดิมของแต่ละคน