การพัฒนาแผ่นฟิล์มสำหรับติดช่องปากที่บรรจุเอเซียติโคไซด์จากสารสกัดบัวบกและสารสกัดว่านหางจระเข้เพื่อการรักษาเยื่อเมือกช่องปากอักเสบจากการฉายรังสี

Abstract

เยื่อเมือกช่องปากอักเสบเป็นผลข้างเคียงที่พบมากในผู้ป่วยโรคมะเร็งบริเวณศีรษะและลำคอที่ได้รับการรักษาโดยการฉายรังสี ในปัจจุบันยังไม่มีการรักษาใดที่เป็นมาตรฐาน แต่การรักษาแบบเฉพาะที่ เป็นการรักษาที่เหมาะสมกับรอยโรคเยื่อเมือกช่องปากอักเสบมากที่สุด แต่ก็พบว่าตำรับยาที่มีใช้ในปัจจุบันมักอยู่ในรูปของยาน้ำสารละลาย น้ำยาบ้วนปาก และขี้ผึ้งป้ายแผล ซึ่งตำรับที่กล่าวมาทั้งหมดสามารถยึดเกาะอยู่บริเวณแผลเพื่อนำส่งยาได้เพียงระยะเวลาสั้นๆทำให้ผู้ป่วยต้องใช้ยาบ่อยครั้งมากขึ้น ดังนั้นแผ่นฟิล์มที่ยึดเกาะเยื่อเมือกได้นานจึงเป็นตำรับที่น่าสนใจในการศึกษา ในปัจจุบันมีการศึกษาสารสกัดจากบัวบกและสารสกัดว่านหางจระเข้ เพื่อนำมาใช้ในการรักษาเยื่อเมือกช่องปากอักเสบ เนื่องจากสารทั้งสองชนิดมีฤทธิ์สมานแผล และยังมีฤทธิ์ต้านอาการอักเสบ จึงเป็นสารที่น่าสนใจนำมาเตรียมเป็นตำรับแผ่นฟิล์มเพื่อนำส่งไปบริเวณแผลเยื่อเมือกช่องปากอักเสบ ในการศึกษานี้ได้เตรียมแผ่นฟิล์มจากพอลิเมอร์ 3 ชนิด คือ พอลีไวนิลแอลกอฮอล์ (PVA) , ไฮดรอกซีโพรพิล เมทิลเซลลูโลส (HPMC) และไฮดรอกซีโพรพิล เซลลูโลส (HPC)

โดยเตรียมแผ่นฟิล์มจากพอลิเมอร์เดี่ยวๆและผสมระหว่าง PVA และ HPC หรือ HPMC ที่อัตราส่วน 3:1 และ 2:2 โดยใช้กลีเซอรีนเป็นพลาสติกไซเซอร์ที่ปริมาณร้อยละ 5 และ 10 ของน้ำหนักพอลิเมอร์ แผ่นฟิล์มทั้ง 12 สูตรจะถูกนำไปศึกษาลักษณะทางกายภาพ ความแข็งแรง ความสามารถในการยืดหยุ่น การพองตัวของแผ่นฟิล์ม อุณหภูมิการเปลี่ยนสถานะคล้ายแก้วของแผ่นฟิล์ม แรงที่แผ่นฟิล์มสามารถยึดเกาะอยู่กับเยื่อเมือกช่องปาก แรงที่ทำให้แผ่นฟิล์มหลุดลอกออกจากเยื่อเมือกช่องปาก เวลาที่แผ่นฟิล์มสามารถยึดเกาะอยู่บริเวณเยื่อเมือกช่องปาก จากนั้นจึงทำการคัดเลือกสูตรตำรับเพื่อนำไปศึกษาต่อในหัวข้อการวิเคราะห์หาปริมาณเอเชียติโคไซด์ ปริมาณอะซิแมนแนน การปลดปล่อยเอเชียติโคไซด์ออกจากแผ่นฟิล์ม และศึกษาความคงตัวทางเคมีและกายภาพ

ผลการศึกษาพบว่าแผ่นฟิล์ม HPMC เดี่ยวๆ มีความแข็งแรงสูงสุด ในขณะที่แผ่นฟิล์มผสมของ PVA:HPMC ทั้งสองอัตราส่วน (3:1 และ 2:2) กลับมีความแข็งแรงน้อยกว่า และยังพบว่าปริมาณกลีเซอรีนที่มากขึ้นส่งผลให้แผ่นฟิล์มมีความแข็งแรงลดลง เมื่อพิจารณาความสามารถในการยืดหยุ่นของแผ่นฟิล์ม พบว่าแผ่นฟิล์ม PVA เดี่ยว และ PVA:HPMC มีความยืดหยุ่นมากกว่าแผ่นฟิล์ม HPMC เดี่ยว ซึ่งผลการศึกษาที่ได้ตรงข้ามกับความแข็งแรงของแผ่นฟิล์ม โดยแผ่นฟิล์มที่มีความแข็งแรงสูงกลับมีความสามารถในการยืดหยุ่นต่ำ และพบว่าปริมาณกลีเซอรีนที่มากขึ้นส่งผลให้แผ่นฟิล์มมีความยืดหยุ่นมากขึ้นโดยเฉพาะสูตรผสมระหว่าง PVA และ HPC ที่มีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p-value < 0.05). ในส่วนของการศึกษาความสามารถในการพองตัวของแผ่นฟิล์มพบว่าแผ่นฟิล์ม HPMC และแผ่นฟิล์ม PVA:HPMC เป็นส่วนประกอบ มีความสามารถในการพองตัวมากกว่าสูตรอื่นๆแต่ก็พบว่าไม่มีสูตรใดเลยที่มีความแตกต่างกันอย่างไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ เมื่อพิจารณาการเปลี่ยนสถานะคล้ายแก้วของแผ่นฟิล์ม พบว่า PVA มีอุณหภูมิการเปลี่ยนสถานะคล้ายแก้วมากที่สุด เมื่อนำมาใช้ในรูปแบบของพอลิเมอร์ผสมพบว่า HPMC และ HPC ทำให้ PVA มีอุณหภูมิการเปลี่ยนสถานะคล้ายแก้วลดลง การศึกษาแรงในการยึดเกาะของแผ่นฟิล์ม พบว่าแผ่นฟิล์ม PVA:HPMC (3:1) มีความสามารถในการยึดเกาะสูงสุดทั้งในด้านของแรงและเวลาที่สามารถยึดเกาะได้ ปริมาณของตัวยาทั้งสองคือเอเชียติโคไซด์และอะซีแมนแนน อยู่ในเกณฑ์ที่ยอมรับได้ และทุกสูตรตำรับมีการปลดปล่อยเอเชียติโคไซด์ ในรูปแบบปฏิกิริยาอันดับศูนย์ ในการศึกษาความคงตัวพบว่าแผ่นฟิล์มทุกสูตรมีความคงตัวทางเคมีที่ดี แผ่นฟิล์ม PVA และ PVA:HPMC (3:1) มีความคงตัวทางกายภาพทั้งดีเมื่อพิจารณาจากค่าความแข็งแรงและความยืดหยุ่น และพบว่าที่เวลา 1, 3 และ 6 เดือน แผ่นฟิล์มทุกสูตรตำรับมีความสามารถในการยึดเกาะเพิ่มมากขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p-value < 0.05) จากการทดสอบคุณสมบัติทั้งด้านกายภาพ เคมี และเชิงกล พบว่าแผ่นฟิล์มที่มีความเหมาะสมที่จะนำไปใช้นำส่งยาบริเวณแผลเยื่อเมือกช่องปากอักเสบมากที่สุด คือสูตร PVA:HPMC (3:1) และปริมาณกลีเซอรีนที่เหมาะสมคือ 10% ของน้ำหนักพอลิเมอร์ เนื่องจากมีความแข็งแรงและยืดหยุ่นได้ดี มีความสามารถในการยึดเกาะสูง อีกทั้งยังมีความคงตัวทั้งทางเคมีและกายภาพที่ดี