คุณค่าและการสืบทอดโอสถวิถีไทย : วิถีแห่งการพัฒนาสุขภาพองค์รวม

Abstract

โอสถวิถีไทยเป็นวิถีชีวิตในการดูแลสุขภาพของคนไทยที่เป็นการรักษาสมดุลของกาย จิต จิตวิญญาณ สังคมและสิ่งแวดล้อม การวิจัยนี้มีความมุ่งหมายเพื่อวิเคราะห์คุณค่าโอสถวิถีไทยและการสืบทอดโอสถวิถีไทยในอดีตและปัจจุบันและนำเสนอแนวทางการสืบทอดโอสถวิถีไทยเพื่อพัฒนาสุขภาพองค์รวมตามวิถีไทยในอนาคต โดยมีวิธีดำเนินการการศึกษาคุณค่าของโอสถวิถีไทยในอดีตสมัยต้นรัตนโกสินทร์จนถึงปัจจุบันด้วยการวิจัยทางประวัติศาสตร์โดยการศึกษาเอกสารวิเคราะห์ข้อมูลสร้างข้อสรุปอุปนัย การศึกษาการสืบทอดของโอสถวิถีไทยในอดีตสมัยต้นรัตนโกสินทร์จนถึงปัจจุบันมีวิธีการศึกษาแบ่งเป็น 2 ส่วนคือการวิจัยทางประวัติศาสตร์จากการศึกษาประเพณีจากการบอกเล่าโดยวิธีการการศึกษาปรากฏการณ์ชีวิตจริงของบุคคล (Life-History Method) และการศึกษาภาคสนามชุมชนที่มีวิถีการแพทย์แผนไทย ด้วยการสังเกตและการสัมภาษณ์ วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์สร้างข้อสรุปอุปนัย การวิเคราะห์หาแนวทางการสืบทอดโอสถวิถีไทยในอนาคตมีวิธีการศึกษา แบ่งเป็น 2 ส่วนคือการจัดเก็บข้อมูลจากการสัมภาษณ์เชิงลึก (Indepth Interview) จากผู้ให้ข้อมูลหลัก (Key Informant) ในกลุ่มแพทย์แผนไทย แพทย์แผนไทยประยุกต์และ แพทย์พื้นบ้าน การศึกษาภาคสนามด้วยการสัมภาษณ์ และการสนทนากลุ่ม (Focus Group) ชุมชนที่มีโอสถวิถีไทยแล้ววิเคราะห์ข้อมูลสร้างข้อสรุปอุปนัย ผลการศึกษาพบว่า โอสถวิถีไทยเป็นวิถีในการดูแลสุขภาพของคนไทยที่เป็นองค์รวม คือกาย จิต ปัญญา สังคมวัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อม คุณค่าของโอสถวิถีไทยในอดีตมีในด้านความคิดที่เป็นภูมิปัญญาในการดูแลสุขภาพ เป็นรากฐานทางวัฒนธรรม คุณค่าด้านจริยะและคุณค่าทางสุนทรียะที่เป็นการพัฒนาจิตและปัญญาทำให้เกิดการอยู่ร่วมกันในสังคมและสิ่งแวดล้อมอย่างเกื้อกูล และคุณค่าทางวัตถุที่เป็นเครื่องหล่อเลี้ยงชีวิต ในปัจจุบันคุณค่าของโอสถวิถีไทยยังคงดำรงอยู่แต่อาจปรับเปลี่ยนไปและลดทอนลงตามสังคมและวิถีชีวิตที่เปลี่ยนแปลงไป การที่จะสืบทอดต่อไปจึงต้องสืบทอดคุณค่าของโอสถวิถีไทยไปในวิถีชีวิต การสืบทอดในอดีตเป็นการสืบทอดในครอบครัวและในวิถีชีวิต แต่การเปลี่ยนแปลงสังคมและวิถีชีวิตที่เปลี่ยนไปนั้นทำให้โอสถวิถีไทยถูกลืมเลือนไป แต่อย่างไรก็ตามรอยต่อที่คงอยู่ยังเป็นแนวทางในการรวบรวมความรู้ ศึกษาเพื่อการต่อยอดภูมิปัญญา การใช้การศึกษาเป็นเครื่องมือในทุกระดับตั้งแต่เด็กที่เรียนรู้วิถีชีวิต จนถึงการศึกษาเป็นวิชาชีพและการนำกลับมาเป็นวิถีชีวิตของคนไทย