การวิเคราะห์การจัดสรรงบประมาณสาธารณสุขในโครงการ "30 บาทรักษาทุกโรค"

Abstract

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างแบบจำลองทางคณิตศาสตร์ในการจัดสรรงบประมาณสาธารณสุข ในโครงการ "30 บาทรักษาทุกโรค" ที่ได้เริ่มดำเนินการใน 21 จังหวัดนำร่อง อาศัยการรวบรวมข้อมูลทุติยภูมิช่วงเดือน ตุลาคม 2544 ถึง พฤษภาคม 2545 ภายใต้กรอบแนวคิดความเป็นธรรมในการจัดสรรงบประมาณที่ว่า การจัดสรรงบประมาณที่เหมาะสมควรคำนึงถึงทั้งปัจจัยด้านความจำเป็นและอุปทานทางด้านบริการสาธารณสุขในแต่ละแห่ง โดยตัวแปรทางด้าน ความจำเป็นประกอบด้วย จำนวนประชากรปรับด้วยอัตราส่วนการตายมาตรฐาน ระดับรายได้เฉลี่ย และสัดส่วนประชากรวัยพึ่งพิง ปัจจัยทางด้านอุปทานประกอบด้วย จำนวนครั้งผู้ป่วยนอก จำนวนรายผู้ป่วยใน และจำนวน ครั้งของผู้มารับบริการด้านอุบัติเหตุ ตัวแปรตาม ได้แก่ งบประมาณที่จัดสรรให้แก่ 21 จังหวัด คำนวณในรูปสมการถดถอยโดยวิธี Ordinary Least Square ทำการจัดสรรงบประมาณใหม่ให้แก่จังหวัดเพื่อดูความแตกต่างที่เกิดขึ้นโดยพิจารณาสถานะทางการเงินประกอบเพื่อใช้เป็นแนวทางในการสะท้อนถึงลักษณะสถานะการณ์จริงด้านงบประมาณ และทำการทดลองจัดสรรงบประมาณในระดับจังหวัด (กรณีศึกษา จ.ศรีสะเกษ) ผลการศึกษาพบว่า การจัดสรรงบประมาณใน 21 จังหวัด พบว่างบประมาณที่ควรจัดสรรจากการแบบจำลองมีความแตกต่างกับงบประมาณที่ได้รับจัดสรรจริงอยู่มาก โดยในจังหวัดส่วนใหญ่ที่ควรได้รับการจัดสรรงบประมาณเพิ่มขึ้นจากแบบจำลองเมื่อพิจารณาสถานะทางการเงินมีสถานะทางการเงินที่ติดลบ และในจังหวัดที่ควรได้รับการจัดสรรงบประมาณลดลงจากแบบจำลองเมื่อพิจารณาสถานะทางการเงิน มีสถานะทางการเงินที่เป็นบวก ซึ่งความสอดคล้องดังกล่าวมีจำนวนประมาณ 60% จากจังหวัดทั้งหมดที่ทำการศึกษา ซึ่งอาจกล่าวได้ว่า ลักษณะการจัดสรรงบประมาณที่ได้จากแบบจำลองมีความเหมาะสมในระดับหนึ่งเมื่อพิจารณาสถานะทางการเงิน ดังนั้นในภาพรวมงบประมาณที่ได้รับในหลายจังหวัดจึงยังไม่สอดคล้องกับงบประมาณที่คำนึงถึงความจำเป็นและอุปทานทางด้านบริการสาธารณสุข ในกรณีศึกษาจังหวัดศรีละเกษพบว่า การจัดสรรงบประมาณที่ได้จากแบบจำลองมีความแตกต่างจากงบประมาณที่ได้รับจัดสรรจริงอยู่มากเช่นเดียวกัน โดยเมื่อ พิจารณาถึงต้นทุนในการให้บริการที่เกิดขึ้น พบว่าในหลายอำเภองบประมาณที่ได้จากแบบจำลองยังไม่เพียงพอต่อต้นทุนดำเนินการที่เกิดขึ้น อย่างไรก็ตามการสร้างแบบจำลองการจัดสรรงบประมาณในระดับที่เล็กลงนั้น อาจจำเป็นต้องการตัวแปรที่สามารถสะท้อนถึงความแตกต่างของสถานบริการที่ละเอียดยิ่งขึ้น