การใช้ประโยชน์เถ้าลอยลิกไนต์และกากตะกอนน้ำเสียชุมชน เป็นแหล่งธาตุปุ๋ยในการปลูกข้าว

Abstract

เถ้าลอยลิกไนต์และกากตะกอนน้ำเสียชุมชนจัดเป็นของเหลือทิ้ง จากระบบการผลิตกระแสไฟฟ้าและการบำบัดน้ำเสียซึ่งมีปริมาณต่อวันเกิดขึ้นมากหากมีการจัดการไม่เหมาะสมย่อมก่อให้เกิดปัญหาต่อสิ่งแวดล้อมได้ทางเลือกหนึ่งของการแก้ปัญหาเป็นการนำมาใช้ประโยชน์ทางการเกษตรเนื่องจากเถ้าลอยลิกไนต์และกากตะกอนน้ำเสียชุมชนมีสมบัติทางเคมีที่สามารถเป็นแหล่งธาตุปุ๋ย (ไนโตรเจนฟอสฟอรัสและโพแทสเซียม) ในการปลูกข้าวได้ขณะเดียวกันก็มีโลหะหนักที่เป็นธาตุพิษปนเปื้อนอยู่ด้วยดังนั้นการศึกษาวิจัยครั้งนี้จึงมุ่งเน้นถึงการใช้ประโยชน์เถ้าลอยลิกไนต์และกากตะกอนน้ำเสียชุมชนเป็นแหล่งธาตุปุ๋ยในการปลูกข้าวพันธุ์ขาวตาแห้ง 17 ที่มีผลต่อปริมาณและคุณภาพของข้าวอย่างเหมาะสมและปลอดภัยโดยทำการศึกษาวิจัยในภาคสนามที่บริเวณพื้นที่มูลนิธิชัยพัฒนาแปลงที่ 3 ตำบลบ้านพริกอำเภอบ้านนาจังหวัดนครนายกด้วยแผนการทดลองแบบ Randomized Complete Block Design ทำ 3 ซ้ำหนึ่งหน่วยทดลองคือแปลงขนาด 3x6.5 เมตร ผลการศึกษาวิจัยพบว่าการเติมกากตะกอนน้ำเสียชุมชนเพียงอย่างเดียวหรือเถ้าลอยลิกไนต์ร่วมกับกากตะกอนน้ำเสียชุมชนสามารถใช้ประโยชน์เป็นแหล่งธาตุปุ๋ยเทียบเท่ากับการเติมปุ๋ยเคมีหรือเถ้าลอยลิกไนต์ร่วมกับปุ๋ยเคมีและมีปริมาณธาตุปุ๋ยคงเหลืออยู่ในดินหนึ่งเก็บเกี่ยวเพียงพอสำหรับการปลูกข้าวในฤดูถัดไปขณะที่การเติมเถ้าลอยลิกไนต์เพียงอย่างเดียวสามารถเป็นแหล่งของธาตุโพแทสเซียมที่เหมาะสมสำหรับการปลูกข้าวโดยผลผลิตเมล็ดข้าวเปลือกที่ได้รับจากการเติมกากตะกอนน้ำเสียชุมชน (166.11 กิโลกรัมต่อไร่) หรือเติมเถ้าลอยลิกไนต์ร่วมกับกากตะกอนน้ำเสียชุมชน (152.60 กิโลกรัมต่อไร่) ไม่แตกต่างทางสถิติเมื่อเทียบการเติมปุ๋ยเคมีหรือเถ้าลอยลิกไนต์ร่วมกับปุ๋ยเคมีส่วนการเติมเถ้าลอยลิกไนต์เพียงอย่างเดียว (111.12 กิโลกรัมต่อไร่) ส่งผลให้ปริมาณผลผลิตที่ได้ลดลงอย่างมีนัยสำคัญเมื่อเทียบกับการเติมปุ๋ยเคมีหรือกากตะกอนน้ำเสียชุมชนทั้งนี้การเติมกากตะกอนน้ำเสียชุมชนอัตรา 0.5 ตันต่อไร่หรือเถ้าลอยลิกไนต์อัตรา 2 ตันต่อไร่ร่วมกับกากตะกอนน้ำเสียชุมชนอัตรา 0.5 ตันต่อไร่มีความปลอดภัยจากธาตุพิษ (สารหนูและแคดเมียม) เนื่องจากข้าวกล้องมีแคดเมียมน้อยมากจนตรวจไม่พบด้วยเครื่อง AAS ซึ่งสามารถตรวจวัดแคดเมียมได้ต่ำสุดที่ 0.01 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัมและปริมาณสารหนู (<0.2 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม) ยังอยู่ในเกณฑ์ที่ยอมให้บริโภคคือ 2 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัมนอกจากนี้ดินมีแคดเมียม (<0.01 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม) และสารหนู (<5 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม) อยู่ในระดับที่ยอมรับให้มีได้ในดินทั่วไป กล่าวได้ว่าในพื้นที่ดินเปรี้ยวจัดที่มีการยกระดับความเป็นกรดเป็นด่างเท่ากับ 5 การเติมกากตะกอนน้ำเสียชุมชนอัตรา 0.5 ตันต่อไร่หรือเถ้าลอยลิกไนต์อัตรา 2 ตันต่อไร่ร่วมกับกากตะกอนน้ำเสียชุมชนอัตรา 0.5 ตันต่อไร่สามารถเป็นแหล่งธาตุปุ๋ยในการปลูกข้าวได้อย่างเหมาะสมและปลอดภัยจากธาตุพิษ (สารหนูและแคดเมียม) ขณะที่การเต็มเถ้าลอยลิกไนต์อัตรา 2 ตันต่อไร่เพียงอย่างเดียวสามารถเป็นแหล่งของธาตุโพแทสเซียมที่เหมาะสมสำหรับการปลูกข้าวดังนั้นเถ้าลอยลิกไนต์และกากตะกอนน้ำเสียชุมชนจึงเป็นประโยชน์ทางการเกษตรทดแทนปุ๋ยเคมีที่ช่วยลดปริมาณของเหลือทิ้งและแก้ไขปัญหามลพิษอย่างครบวงจร