บทบาทในการสะท้อนและวิพากษ์วิจารณ์สังคมของนิตยสารแนววรรณกรรมไทย พ.ศ.2520-พ.ศ.2539

Abstract

วัตถุประสงค์ของวิทยานิพนธ์ฉบับนี้เพื่อวิเคราะห์ถึงบทบาท ตลอดจนประเด็นในการสะท้อน และวิพากษ์วิจารณ์สังคมของนิตยสารแนววรรณกรรมไทย ระหว่าง พ.ศ. 2520 ถึง พ.ศ. 2539 โดยศึกษาจากนิตยสารแนววรรณกรรม 4 ฉบับ ได้แก่ นิตยสาร โลกหนังสือ ช่อการะเกด ถนนหนังสือ และ Writer ซึ่งในแต่ละฉบับจะศึกษาจากเนื้อหาของนิตยสาร 3 ส่วน ได้แก่ บทบรรณาธิการ เรื่องจากปก และงานวรรณกรรมประเภทเรื่องสั้น ผลการวิจัยพบว่า นิตยสารแนววรรณกรรมเป็นสื่อสิ่งพิมพ์อีกประเภทหนึ่งที่มุ่งแสดงบทบาท ตามความคาดหวังของทฤษฎีโครงสร้างและหน้าที่ของสื่อมวลชน (Theory of Media Structure and Function) ได้แก่ การแสดงบทบาทในการรายงานและสอดส่องสังคม (Surveillance) การแสดงบทบาท ในการเชื่อมโยงตีความเหตุการณ์ต่าง ๆ ในสังคม (Correlation) การแสดงบทบาทในการถ่ายทอดมรดกทางวัฒนธรรมให้แก่สังคม (Transmission) และการแสดงบทบาทในการระดมพลังการเคลื่อนไหวต่าง ๆ ในสังคม (Mobilization) ทั้งนี้ บทบรรณาธิการเน้นแสดงบทบาทในการเชื่อมโยงตีความเหตุการณ์ต่าง ๆ ในสังคม เรื่องจากปกเน้นแสดงบทบาทในการถ่ายทอดมรดกทางวัฒนธรรมให้กับสังคม ส่วนวรรณกรรม ประเภทเรื่องสั้นเน้นแสดงบทบาทในการรายงานและสอดส่องสังคม ในด้านประเด็นการนำเสนอ จากการศึกษาพบว่านิตยสารแนววรรณกรรมมีการนำเสนอประเด็น ที่หลากหลาย ทั้งทางด้านการเมืองการปกครอง เศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม โดยบทบรรณาธิการ และเรื่องจากปกเน้นนำเสนอประเด็นเกี่ยวกับวัฒนธรรม ส่วนวรรณกรรมประเภทเรื่องสั้น เน้นนำเสนอ ประเด็นทางสังคม ประเด็นดังกล่าวนี้ นิตยสารมุ่งสะท้อนและวิพากษ์วิจารณ์ด้านลบเป็นหลัก ดังนั้นภาพของสังคมที่ถูกนำเสนอจึงเป็นภาพเพียงด้านเดียวเท่านั้น ในด้านคุณค่าของนิตยสาร พบว่าแม้ในแง่เนื้อหาส่วนใหญ่จะเน้นนำเสนอภาพด้านลบเพียงด้าน เดียว แต่ก็มีความสอดคล้องกับความเป็นจริงและมีคุณค่าในด้านการเตือนภัยให้สังคมรับทราบเพื่อหาทาง แก้ไข แต่เนื่องจากนิตยสารแนววรรณกรรมเป็นหนังสือเฉพาะกลุ่มซึ่งไม่ได้รับความสนใจหรือแพร่หลายนัก ดังนั้นความสามารถในการกระจายสารไปสู่สังคมจึงมีอยู่น้อยมาก คุณค่าของนิตยสารจึงเป็นคุณค่าต่อปัจเจกบุคคลมากกว่าจะเป็นคุณค่าต่อสังคมโดยตรง อย่างไรก็ดี การที่มีคุณค่าต่อปัจเจกบุคคลดังกล่าวนี้ ก็อาจมีผลต่อสังคมได้ในทางอ้อม