ผลกระทบของโครงการพัฒนาพื้นที่บริเวณชายฝั่งทะเลตะวันออก ต่อคุณภาพชีวิตชุมชนหนองแฟบ เทศบาลตำบลมาบตาพุด

Abstract

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงการเปลี่ยนแปลงในชุมชนและคุณภาพชีวิตชุมชนซึ่งได้รับผลกระทบจากโครงการพัฒนาพื้นที่ชายฝั่งทะเลตะวันออก โดยการศึกษาเรื่องคุณภาพชีวิต ได้กำหนดกรอบการศึกษาว่าประกอบด้วย 3 ปัจจัยคือ 1) มิติของคุณภาพชีวิต 2) หลักการพัฒนาแบบมีส่วนร่วม และ 3) หลักการพัฒนาแบบพึ่งตนเอง การวิจัยครั้งนี้ได้ทำการศึกษาชุมชนหนองแฟบ เทศบาลตำบลมาบตาพุด อ.เมือง จ.ระยอง ทำการเก็บข้อมูลด้วยวิธีการเก็บข้อมูลภาคสนามทางมานุษยวิทยา คือ การสัมภาษณ์โดยใช้แนวคำถาม การสังเกต และศึกษาจากข้อมูลเอกสาร ผลการวิจัยพบว่า การที่ชุมชนหนองแฟบ มีพื้นที่ติดกับเขตนิคมอุตสาหกรรมมาบตาพุดส่งผลให้ชุมชนเกิดการเปลี่ยนแปลงในโครงสร้างชุมชน โดยมีโครงสร้างทางเศรษฐกิจเป็นแกนหลักและส่งผลกระทบต่อระบบอื่นของชุมชน เช่น วิถีชีวิต ระบบความสัมพันธ์ในชุมชน ในปัจจัยด้านคุณภาพชีวิตจากมิติต่าง ๆ พบว่าชุมชนมีความพร้อมด้านโครงสร้างพื้นฐานสาธารณะ มีสภาพเศรษฐกิจดี คนในชุมชนสามารถเข้าถึงบริการสาธารณสุข เยาวชนมีโอกาสทางการศึกษา คนในชุมชนสามารถรับรู้ข้อมูลข่าวสารได้ คนในชุมชนไม่มีปัญหาด้านจริยธรรมจนก่อให้เกิดความเดือดร้อน ชุมชนมีความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน ครอบครัวมีศักยภาพในการเลี้ยงดูสมาชิก ส่วนสภาพปัญหาที่พบคือ ปัญหาสิ่งแวดล้อม ได้แก่ มลพิษในอากาศ น้ำ และ ปัญหาทรัพยากรธรรมชาติลดน้อยลง ในปัจจัยด้านการพัฒนาแบบมีส่วนร่วม พบว่าชุนชนมีกิจกรรมพัฒนาโรงเรียน โดยการมีส่วนร่วมของชาวบ้าน เป็นการมีส่วนร่วมในลักษณะของการร่วมดำเนินการตามแผน ปัจจัยที่เป็นอุปสรรคต่อการมีส่วนร่วมในการพัฒนาชุมชนคือ ระบบและการบริหารปกครองระดับเทศบาล ค่านิยมของข้าราชการท้องถิ่น ความสัมพันธ์ในชุมชน ความผูกพันในท้องถิ่น ระดับความรุนแรงของปัญหา และทัศนะของชาวบ้านต่อการพัฒนาแบบมีส่วนร่วม ในปัจจัยด้านการพัฒนาแบบพึ่งตนเอง พบว่าองค์ประกอบของการพึ่งตนเองที่พบในชุมชนคือ การบรรลุถึงระดับการประทังชีพในปัจจัยสี่ และการมีโครงสร้างทางด้านกายภาพและสังคมเพียงพอแก่ความต้องการพื้นฐานของชุมชน องค์ประกอบที่ไม่พบคือชุมชนมีการลงทุนหรือใช้ทรัพยากรภายในเป็นสำคัญเพื่อการประกอบอาชีพ และการมีสถาบันที่จะสนับสนุนให้เกิดความร่วมมือกันในชุมชน