ปัญหาการใช้สิทธิตามสัญญาเป็นหลักประกันแก่สถาบันการเงิน : ศึกษาเฉพาะกรณีสัญญาสัมปทานบริการสาธารณะ

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้มีจุดมุ่งหมายในการวิจัยถึงปัญหา และข้อขัดข้องในการใช้สิทธิตามสัญญาสัมปทานบริการสาธารณะ เป็นหลักประกันแก่สถาบันการเงิน แล้วนำผลการศึกษามาหาข้อสรุป และเสนอแนะมาตรการที่เหมาะสมในการ แก้ไขเยียวยาข้อขัดข้องนั้น ทั้งนี้เพื่อให้สถาบันการเงินผู้ให้สินเชื่อแก่ผู้รับสัมปทานบริการสาธารณะได้รับความคุ้มครองที่เพียงพอ และเหมาะสม ทั้งมีสิทธิเหนือทรัพย์สินของผู้รับสัมปทานซึ่งเป็นลูกหนี้ในการที่จะได้รับชำระหนี้ก่อนเจ้าหนี้อื่น ผลการศึกษาพบว่า โครงการสัมปทานบริการสาธารณะส่วนใหญ่เป็นรูปแบบ BTO (Build-Transfer-Operate) (สร้าง-โอนให้-ให้บริการ) ซึ่งเอกชนจะไม่เหลือทรัพย์สินใดโครงการนอกจากสิทธิตามสัญญาสัมปทาน สิทธิดังกล่าวนี้ไม่อาจจำนำ หรือจำนองได้ตามกฎหมายไทยในปัจจุบันรูปแบบนิติกรรมที่นิยมใช้เป็นทางออกก็คือ ในรูปแบบการโอนสิทธิ เรียกร้อง และในอีกรูปแบบหนึ่งคือ การโอนสิทธิ และหน้าที่ให้แก่สถาบันการเงิน โดยมีเงื่อนไขว่า การโอนจะมีผลบังคับ เมื่อผู้รับสัมปทานผิดนัดสัญญาเงินกู้กับสถาบันการเงิน หรือผิดสัญญากับหน่วยงานของรัฐ และสถาบันการเงินแจ้งว่าตนจะเข้ารับโอนสิทธิและหน้าที่ ซึ่งในรูปแบบนี้ หน่วยงานของรัฐจะยินยอมให้ทำหรือไม่ ขึ้นอยู่กับการเจรจาต่อรอง และการโอนทั้งสองรูปแบบนี้มิได้ทำให้สถาบันการเงินผู้รับโอนสิทธินั้นมีฐานะเป็นเจ้าหนี้บุริมสิทธิ หรือเป็นเจ้าหนี้มีประกันตามกฎหมายล้มละลาย ส่วนโครงการในรูปแบบ BOT (Build-Operate-Transfer) (สร้าง-ให้บริการ-โอนให้) และโครงการในรูปแบบ BOO (Build-Own-Operate) (สร้าง-เป็นเจ้าของ-ให้บริการ) นั้น ทรัพย์สินในโครงการ เช่น ชิ้นส่วนเครื่องจักรรถไฟลอยฟ้าที่ยังไม่ประกอบขึ้นเป็นเครื่องจักรที่พร้อมใช้งานได้ไม่สามารถจำนองได้ อุปกรณ์ อะไหล่ เครื่องมือที่ใช้ในการซ่อมแซมบำรุงรักษาระบบรถไฟฟ้า ไม่ถือเป็นเครื่องจักรที่อาจจดทะเบียน จำนองได้ ระบบข่ายสายใยแก้วนำแสง (fiber optic) ทรัพย์สินเหล่านี้มีมูลค่ามหาศาล แต่ไม่อาจจำนองได้เช่นกัน หากใช้วิธีจำนำ ผู้รับสัมปทานก็ต้องสูญเสียสิทธิครอบครอง และการใช้สอยทรัพย์สินเหล่านั้น จากผลการศึกษา ผู้เขียนมีข้อเสนอแนะในการแก้ปัญหาสองแนวทาง คือ แนวทางที่หนึ่งคือ การออกกฎหมายเฉพาะให้สามารถใช้สิทธิตามสัญญาสัมปทานบริการสาธารณะ และทรัพย์สินในโครงการนั้นเป็นหลักประกันได้ โดยให้ สถาบันการเงินผู้รับหลักประกันมีสิทธิเหนือทรัพย์สินของผู้รับสัมปทานดีกว่าเจ้าหนี้อื่น และแนวทางที่สอง คือ การแก้ไข เพิ่มเติมประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ในส่วนที่ว่าด้วยบุริมสิทธิ โดยกำหนดให้สถาบันการเงินผู้ให้สินเชื่อแก่ผู้รับสัมปทานบริการสาธารณะ เป็นเจ้าหนี้บุริมสิทธิพิเศษ เหนือสังหาริมทรัพย์ และอสังหาริมทรัพย์ที่ผู้รับสัมปทานได้ซื้อ หรือ สร้างขึ้นมาในโครงการบริการสาธารณะด้วยเงินที่สถาบันการเงินให้สินเชื่อมา