กระบวนการเปลี่ยนแปลงจากชุมชนชาวนาเป็นชุมชนชานเมือง : กรุงเทพมหานคร

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาถึงการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมของชุมชนชาวนาในอดีต ชี่งอยู่ในเขตชานเมืองของกรุงเทพมหานคร โดยศึกษาถึงการปรับตัวในระยะเปลี่ยนผ่าน ของผู้ที่เคยเป็นชาวนามาก่อน และการเปลี่ยนแปลงในด้านความสัมพันธ์ทางสังคมของคนเก่าเมื่อคนใหม่ย้ายเข้าไปอยู่กันอย่างหนาแน่น ผลการวิจัยพบว่า การเปลี่ยนแปลงไปสู่ความเป็นชุมชนชานเมืองเกิดจากกระบวนการขยายชุมชนไปสู่ชานเมืองของกรุงเทพมหานคร อันมีปัจจัยสำคัญจากราคาที่ดินซึ่งตํ่าจึงเป็นเงื่อนไขสำคัญในการลงทุนของนักจัดสรรที่ดินรวมถึงเส้นทางคมนาคมใหม่ ๆ ที่ตัดผ่านการเปลี่ยนแปลงนี้ส่งผลกระทบ ให้ชาวนาต้องปรับตัวให้เข้ากับสภาวะแวดล้อมใหม่ด้วยการสร้างเอกลักษณ์ของตนเองขึ้นเป็นแบบแผน ชีวิตที่อยู่กึ่งกลางระหว่างเมืองกับชนบท เรียกว่า แบบแผนชีวิตชานเมือง ความรู้สึกเป็นชุมชนเดียวกัน จะปรากฏให้เห็นในกลุ่มผู้ที่เคยเป็นชาวนามาก่อน แต่ความสัมพันธ์กับเพื่อนบ้านที่เข้ามาใหม่จะมี ลักษณะผิวเผิน ชาวบ้านยังคงยึดความสัมพันธ์เดิมในกลุ่มอันเป็นความสัมพันธ์ที่มีลักษณะของความเป็นเครือญาติและเพื่อนบ้านในละแวกเดียวกัน แม้ปัจจุบันเครือข่ายทางสังคมดังกล่าวจะมีลักษณะค่อนข้างหลวม แต่มีความสำคัญในแง่ของการพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกันยามมีปัญหา ซึ่งช่วยรองรับให้บุคคลสามารถปรับตัวได้ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลง