การศึกษากระบวนการทำหัตถกรรมเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีจุดประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการทำหัตถกรรมเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน จังหวัดนครราชสีมา ในด้านวัตถุประสงค์ของการผลิตวัตถุดิบ ขั้นตอนการผลิตรูปแบบและรูปทรง ผู้วิจัยได้ใช้แบบสัมภาษณ์ผู้สร้างงาน 20 ราย ผู้ทรงคุณวุฒิด้านต่างๆ 20 ราย และใช้แบบสังเกตกลุ่มผู้สร้างงาน 5 ราย การวิเคราะห์ข้อมูลใช้การแจกแจงความถี่และค่าร้อยละและนำเสนอโดยการพรรณาวิเคราะห์ ผลการวิจัยพบว่า 1. ด้านวัตถุประสงค์ของการผลิต เป็นการประกอบอาชีพในครอบครัวโดยมีวัตถุประสงค์ในการทำขายได้เป็นหลัก ได้รับการถ่ายทอดจากบรรพบุรุษผู้สร้างงานพอใจในอาชีพของตนเพราะถนัดมีความชอบและใจรัก และเป็นอาชีพของท้องถิ่น 2. ด้านวัตถุดิบ วัตถุดิบเป็นดินในท้องถิ่นทั้งหมดได้จากทุ่งนา มี 2 ประเภท คือ ดินทราย ได้จากบ่อดินใกล้บริเวณริมฝังแม่น้ำมูล ดินเหนียวได้จากบริเวณทุ่งนา มีคุณสมบัติเหมาะแก่การขึ้นรูป ผู้สร้างงานทั้งหมดได้ดินด้วยการซื้อ จากผู้ประกอบการจำหน่ายดิน 3. ขั้นตอนการผลิต มี 3 ขั้นตอน คือ 1. การเตรียมดินดินที่ใช้เป็นการผสมระหว่างดินเหนียวต่อดินทราย ในอัตราส่วน 2 : 1 หมักในบ่อดินและนวดด้วยเครื่องจักร 2. การขึ้นรูปมี 2 ขั้นตอน เริ่มจากการเตรียมส่วนฐานของภาชนะให้เป็นรูปทรงกระบอกก่อน โดยอาศัยแป้นหมุน หรือ “พะมอน” แล้วเพิ่มความสูงของภาชนะด้วยวิธีการขดดินและผสมผสานกับวิธีการขึ้นแป้นหมุน แล้วจึงปรับแต่งให้เป็นรูปทรง ที่ต้องการ ในระหว่างการขึ้นรูปจะต้องมีผู้ช่วยคอยหมุนแป้นจนงานเสร็จ 3. งานเผามี 3 ขั้นตอน ระยะที่า ขั้นรมไฟ เพื่อให้ภาชนะดิน ระยะที่ 2 ระยะสุมไพ่หรืออุด เพื่อให้อุณหภูมิสูงขึ้น เป็นการเผาดิบเนื้อดิน แล้วจึงรักษาอุณหภูมิไว้ ระยะที่ 3 ระยะเร่งไพ่หรือขึ้นปล่อง โดยดูควันไพ่ที่ปากปล่อง เพื่อให้เกิดการเผาไหม้แบบไม่สมบูรณ์ (Reduction Fire) สีเนื้อดินจะเปลี่ยนเป็นสีดินคล้ำ 4. รูปแบบและรูปทรง เป็นแบบที่ลูกค้าสั่งหรือตามความต้องการของตลาด เป็นรูปทรงที่ขึ้นด้วยแป้นหมุน สีของเนื้อดินเผาจะมีความอ่อนเข้ม และมีความแกร่งทนทาน รูปแบบมีทั้งรูปแบบดั้งเดิม