อธิกรณ์กับการปกครองสงฆ์

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้เป็นการศึกษาแนวคิดและวิธีการปกครองสงฆ์สมัยพุทธกาล โดยอาศัยข้อมูล เรื่องอธิกรณ์ในพระวินัยปิฎกเป็นสำคัญ และอาศัยข้อมูลที่เกี่ยวข้องจากพระสุตตันตปิฎก อรรถกถา รวมทั้งเอกสารอื่น ๆ เสริมให้ได้รายละเอียดชัดเจนยิ่งขึ้น ผลของการวิจัยจะทำให้เข้าใจสภาพชีวิต และสังคม รวมถึงการปกครองสงฆ์สมัยพุทธกาล และได้แนวคิดในการแก้ไขสถานการณ์พระพุทธศาสนาในประเทศไทยปัจจุบัน ผลของการวิจัยพบว่า อธิกรณ์มี ๒ ความหมาย ความหมายแรกหมายถึงปัญหาที่เกิดขึ้นใน สังคมสงฆ์ คือ วิวาทาธิกรณ์ อนุวาทาธิกรณ์ และ อาปัตตาธิกรณ์ อีกความหมายหนึ่ง หมายถึงกิจที่สงฆ์ต้องประชุมกระทำร่วมกัน เรียกว่า กิจจาธิกรณ์ หรือ สังฆกรรมปัญหาในสังคมสงฆ์เกิดขึ้น ๒ ลักษณะ คือ ปัญหาการประพฤติผิดวินัย และ ปัญหาความแตกต่างทางความคิด เมื่อเกิดปัญหาขึ้น สงฆ์จะประชุมกันเพื่อแก้ไขปัญหา ซึ่งเป็นกิจจาธิกรณ์อย่างหนึ่งกิจจาธิกรณ์ เป็นกลไกสำคัญในการปกครองสงฆ์ ซึ่งมีลักษณะเป็นการทำหน้าที่ร่วมกัน ในฐานะกัลยาณมิตร ทั้งยังเป็นการให้การศึกษาพระธรรมวินัยแก่พระภิกษุสงฆ์ ฝึกฝนอบรมให้พระภิกษุเป็นธรรมวาที ซึ่งเป็นผู้มีบทบาทสำคัญที่จะทำให้การปกครองสงฆ์เป็นไปตามพระธรรมวินัย เพื่อรักษาพระธรรมวินัย