ผลของเถ้าลอยลิกไนต์ต่อองค์ประกอบทางเคมีและผลผลิตของข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105

Abstract

เถ้าลอยลิกไนต์เกิดจากการเผาไหม้ถ่านหินในกระบวนการผลิตกระแสไฟฟ้า โดยทั่วไปจะกองทิ้งกลางแจ้งตามพื้นที่ว่างเปล่า ก่อให้เกิดมลภาวะทางอากาศ ดิน น้ำ และน้ำใต้ดิน ในขณะเดียวกันก็สามารถนำมาใช้ประโยชน์ทางการเกษตรได้ เนื่องด้วยลักษณะสมบัติทางกายภาพ และองค์ประกอบทางเคมีของเถ้าลอยลิกไนต์ซึ่งช่วยปรับปรุงโครงสร้างดิน และเป็นแหล่งธาตุอาหารพืช ดังนั้นการศึกษาครั้งนี้จึงมุ่งเน้นไปที่ผลของการเติมปุ๋ยเคมีร่วมกับเถ้าลอยลิกไนต์องค์ประกอบทางเคมีและผลผลิตของพืช โดยทำการศึกษาวิจัยในภาคสนามที่แปลงนาเกษตรกร อำเภอบ้านนา จังหวัดนครนายก ด้วยแผนการทดลองแบบ Randomized Complete Block Design ทำ 3 ซ้ำ ประกอบด้วย การเติมปุ๋ยเคมีร่วมกับเถ้าลอยลิกไนต์ 0.25 และ 1 ตัน/ไร่ พืชทดลอง คือ ข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 กำหมดให้หนึ่งหน่วยทดลอง คือ แปลงนาขนาด 6x12 เมตร ผลการศึกษาพบว่า เถ้าลอยลิกไนต์มีองค์ประกอบทางเคมีที่สามารถเป็นแหล่งธาตุอาหารหลัก (โพแทสเซียม) ธาตุอาหารรอง (แคลเซียม และซัลเฟอร์) และจุลธาตุอาหาร (เหล็ก แมงกานีส ทองแดง และสังกะสี) โดยธาตุพิษ (นิกเกิล แคมเมียม และอลูมิเนียม) มีอยู่ในระดับที่ไม่ก่อให้เกิดพิษต่อดินและพืช การเติมปุ๋ยเคมีร่วมกับเถ้าลอยลิกไนต์ทั้ง 3 อัตรา แล้วปลูกข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 ส่งผลให้ค่าความเป็นกรดเป็นด่าง ปริมาณซัลเฟอร์รวมทั้งปริมาณทั้งหมดของเหล็กสูงกว่าการเติมปุ๋ยเคมีเพียงอย่างเดียวอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P ≤ 0.05) ทั้งนี้ธาตุพิษ (นิกเกิล และอลูมิเนียม) จากการเติมปุ๋ยเคมีร่วมกับเถ้าลอยลิกไนต์ 0.25 ตัน/ไร่ เท่านั้น ที่มีปริมาณสูงกว่าการเติมปุ๋ยเคมีเพียงอย่างเดียว (P ≤ 0.05) สำหรับผลผลิตเมล็ดข้าวเปลือก และน้ำหนักฟางของข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 จากการเติมปุ๋ยเคมีร่วมกับเถ้าลอยลิกไนต์ทั้ง 3 อัตรากว่าการเติมปุ๋ยเคมีเพียงอย่างเดียว (P ≥ 0.05) อย่างไรก็ตามการเติมปุ๋ยเคมีเพียงอย่างเดียวส่งผลให้ปริมาณไนโตรเจนและเหล็กทั้งหมดในเมล็ดข้าวเปลือกสูงกว่าการเติมปุ๋ยเคมีร่วมกับ เถ้าลอยลิกไนต์ที่อัตรา 0.25 ตัน/ไร่ ส่งผลให้ปริมาณอลูมิเนียมของฟางข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 สูงกว่าการเติมปุ๋ยเคมีร่วมกับเถ้าลอยลิกไนต์ 0.5 และ 1 ตัน/ไร่(P ≤ 0.05) ความเหมาะสมของการใช้ประโยชน์เถ้าลอยลิกไนต์ในการปลูกข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 ในพื้นที่ดินเปรี้ยว (pH=4.46) คือ การเติมปุ๋ยเคมีร่วมกับเถ้าลอยลิกไนต์ในอัตราเติม 1 ตัน/ไร่ เนื่องจากได้รับผลผลิตเมล็ดข้าวเปลือกสูงถึง 480.67 กก./ไร่ โดยที่เมล็ดข้าวเปลือกมีธาตุพิษไม่เกินเกณฑ์ของปริมาณที่ก่อให้เกิดพิษในพืช และไม่เกินเกณฑ์มาตรฐานของปริมาณที่ยอมให้บริโภค ส่วนฟางข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 มีปริมาณธาตุอาหารซึ่งสามารถประโยชน์ในการทำปุ๋ยหมักฟางข้าวต่อไปได้