การเปรียบเทียบวิธีการสุ่มตัวอย่างพื้นผิวเพื่อตรวจสอบจุลินทรีย์ก่อโรคบางชนิดบนพื้นผิวสัมผัสอาหาร

Abstract

การปนเปื้อนของจุลินทรีย์ก่อโรคบนพื้นผิวสัมผัสพื้นผิวสัมผัสอาหารในโรงงานในโรงงานอุตสาหกรรมถือ เป็นสาเหตุสำคัญที่ส่งผลต่อความปลอดภัยในผลิตภัณฑ์อาหารและสุขภาพของผู้บริโภค จึงจำเป็นต้องมีการตรวจสอบการปนเปื้อนของแบคทีเรียก่อโรคในโรงงานผลิตอาหาร วิธีที่นิยมใช้คือ เทคนิคการสวอบ งานวิจัยนี้ได้ศึกษา (ชนิดสวอบ, ความขรุขระของพื้นผิว การสวอบขณะพื้นผิวเปียกและพื้นผิวแห้งและชนิดของแบค ทีเรียที่อยู่บนพื้นผิว) ที่มีผลต่อประสิทธิภาพในการเก็บเชื้อจากพื้นผิว สวอบที่ใช้มี 4 ชนิดคือ สวอบสำลี (cotton) สวอบโฟมพอลิยูรีเทน (PU foam) ผ้าก๊อซ (gauze) และฟองน้ำเซลลูโลส (sponge) ทำการเก็บ เชื้อ Salmonella Typhimurium, Listeria monocytogenes, Staphylococcus aureus และ Escherichia coli จากพื้นผิวสเตนเลสและพอลิเอสเทอร์ยูรีเทนแบเก่าและใหม่ โดยในขั้นแรกได้ศึกษาลักษณะทางกายภาพ ของสวอบทั้ง 4 ชนิดโดยใช้กล้องจุลทรรศน์ (light microscope) พบว่า โครงสร้างของสวอบโฟมมีรูพรุนขนาดเล็กกว่า ฟองน้ำเซลลูโลส สวอบสำลีมีเส้นใยขนาดเล็กเรียงซ้อนกัน ต่างจากผ้าก๊อซมีลักษณะโครง สร้างรูกว้างและวัดความขรุขระ (Roughness, Ra) ของพื้นผิวทั้ง 3 ประเภท พบว่าค่าความขรุขระของผิวสเตนเลส พอลิเอสเทอร์ยูรีเทนแบบใหม่และเก่าอยู่ที่ 0.14 0.00, 0.050.00 1.440.01µm ตาม ลำดับ จากนั้นจึงศึกษาการปล่อยแบคทีเรียออกจากสวอบเมื่อใส่เชื้อที่มีความเข้มข้นของเซลล์ที่ระดับ 5 Log CFU/mL ลงบนสวอบโดยตรงพบว่า ประสิทธิภาพการปล่อยแบคทีเรียทั้ง 4 ชนิด จากฟองน้ำเซลลูโลส สวอบโฟมพอลิยูรีเทนและ ผ้าก๊อซ มีค่าเฉลี่ยอยู่ในช่วง 94.09-99.34% มากกว่าสวอบสำลีที่มีค่าเฉลี่ยอยู่ในช่วง 80.76-87.17% จากนั้นได้นำสวอบไปทดสอบประสิทธิภาพการเก็บเชื้อจากพื้นผิวทั้งสามชนิด โดยเก็บพื้นผิวในสภาสะเปียกและแห้ง พบว่าประสิทธิภาพการเก็บเชื้อบนพื้นผิวเปียกของฟองน้ำเซลลูโลส สวอบ โฟมพอลิยูรีเทน และผ้าก๊อซ มีค่าอยู่ในช่วง 80.12-98.19% 87.30-98.54% และ 77.93-100.87% ตาม ลำดับ ซึ่งมากกว่าสวอบสำลีที่มีค่าอยู่ในช่วง 79.01-92.49% และประสิทธิภาพการเก็บเชื้อขณะพื้นผิวแห้งของสวอบทุกชนิดมีค่าน้อยกว่าการสวอบบนพื้นผิวเปียกซึ่งมีค่าอยู่ในชาวง 33.85-63.40% โดยฟองน้ำเซลลู โลสให้ค่าเฉลี่ยสูงสุดอยู่ในช่วง 52.31-78.40% สวอบโฟมพอลิยูรีเทนมีค่า 47.97-70.44% ผ้าก๊อซมีค่า 46.72-74.40% และสวอบสำลีให้ค่าเฉลี่ยต่ำสุดอยู่ในช่วง 33.85-63.31% ประสิทธิภาพการเก็บไบโอฟิล์ม พบว่า ฟองน้ำเซลลูโลส และสวอบโฟมพอลิยูรีเทนมีค่าเฉลี่ยอยู่ในช่วง 47.68-54.97% และ 48.29-55.16% ตามลำดับ จากผลการวิจัยนี้พบว่า ชนิดสวอบและสภาวะพื้นผิวขณะสวอบ (แห้งและเปียก) มีผลต่อประสิทธิภาพในการเก็บจุลินทรีย์ก่อโรคจากพื้นผิว ดังนั้นการเลือกใช้สวอบที่เหมาะสมกับลักษณะของพื้นผิว จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการเก็บเชื้อจากพื้นผิว ทำให้ทราบถึงปัญหาการปนเปื้อนที่แท้จริงในอุตสาหกรรมอาหาร ซึ่งจะทำให้โรงงานสามารถแก้ไขปัญหาการปนเปื้อนได้อย่างทันท่วงที