การฟอกเขียวด้วยการซื้อขายคาร์บอนเครดิตในประเทศไทย

Abstract

การศึกษาเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการฟอกเขียวด้วยการซื้อขายคาร์บอนเครดิต ศึกษาความสัมพันธ์ของการฟอกเขียวด้วยการซื้อขายคาร์บอนเครดิต และศึกษาทัศนคติของประชาชนเกี่ยวกับการฟอกเขียวด้วยการซื้อขายคาร์บอนเครดิต เป็นการวิจัยแบบผสมผสาน (Mixed method) การวิจัยเชิงปริมาณ เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยคือ แบบสอบถาม โดยวิธีการเก็บข้อมูลกับกลุ่มตัวอย่าง จำนวน 400 คน ในจังหวัดเชียงราย เชียงใหม่ กรุงเทพมหานคร สมุทรสาคร ตราด และสุราษฎร์ธานี และการวิจัยเชิงคุณภาพด้วยการวิจัยเชิงเอกสาร 10 ปีย้อนหลัง พ.ศ. 2556 - 2566 และใช้เทคนิคการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ จำนวน 15 คน ในหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับคาร์บอนเครดิต นักวิชาการและผู้เชี่ยวชาญ องค์กรไม่แสวงหากำไร

ผลการศึกษาพบว่า การซื้อขายคาร์บอนเครดิตสามารถบรรเทาปัญหาภาวะโลกร้อน ก่อให้เกิดโครงการเพื่อสิ่งแวดล้อม และนำไปสู่การลงทุนรูปแบบใหม่ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ทั้งนี้การซื้อขายคาร์บอนเครดิตไม่ได้เป็นอาชญากรรมในตัวเอง หากแต่มีการใช้เป็นเครื่องมือกระทำความผิดและนำไปสู่การฟอกเขียว การฟอกเขียวด้วยการซื้อขายคาร์บอนเครดิต ประกอบด้วย 6 องค์ประกอบ 1) ผู้กระทำ 2) กิจกรรมการฟอกเขียว 3) ฟอกเขียวด้วยกลไกคาร์บอน 4) เป้าหมาย 5) ผลกระทบ 6) กระทำด้วยเจตนา โดยผู้กระทำการฟอกเขียว ประกอบด้วย 1) บุคคลธรรมดา มีลักษณะอาชญากรคอปกขาว 2) นิติบุคคล มีลักษณะอาชญากรรมที่กระทำโดยบริษัทหรือธุรกิจองค์กร 3) รัฐ ที่เกี่ยวข้องกับอุบัติเหตุจากความประมาทจากการประกาศนโยบายของรัฐ หรือการดำเนินการผิดพลาดที่นำไปสู่การทุจริตคอร์รัปชัน การฟอกเขียวด้วยการซื้อขายคาร์บอนเครดิตสามารถเกิดใน 3 รูปแบบ ได้แก่ การใช้ช่องโหว่ของกระบวนการซื้อขายคาร์บอนเครดิต การพึ่งพาการชดเชยมากเกินไป และการใช้กลไกการทำธุรกรรมของกลไกคาร์บอน ความสัมพันธ์ของการฟอกเขียวด้วยการซื้อขายคาร์บอนเครดิต จำแนกเป็น 2 ลักษณะคือ การซื้อขายคาร์บอนเครดิตช่วยบรรเทาปัญหาภาวะโลกร้อน และการซื้อขายคาร์บอนเครดิตนำไปสู่ปัญหาสังคม 2 ลักษณะ ได้แก่ เป็นเครื่องมือการฟอกเขียว และ ก่อให้เกิดอาชญากรรมรูปแบบใหม่ในลักษณะห่วงโซ่อาชญากรรม ได้แก่ การฉ้อโกงประชาชน อาชญากรรมสิ่งแวดล้อม อาชญากรรมคอปกขาว อาชญากรรมทางเศรษฐกิจ อาชญากรรมไซเบอร์ การฉ้อโกงภาษี และการฟอกเงิน จากการศึกษาทัศนคติของประชาชนเกี่ยวกับการฟอกเขียวด้วยการซื้อขายคาร์บอนเครดิตปรากฎว่า มีความสัมพันธ์กับการบรรเทาปัญหาภาวะโลกร้อน โครงการเพื่อสิ่งแวดล้อม และการลงทุนที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมในระดับน้อย มีความสัมพันธ์กับไม่ช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก นำไปสู่การกล่าวอ้าง การทำให้เข้าใจผิดในระดับปานกลาง และมีความสัมพันธ์กับการฉ้อโกงประชาชน อาชญากรรมสิ่งแวดล้อม และอาชญากรรมคอปกขาวในระดับสูง ข้อค้นพบการวิจัย คือ ประเทศไทยมีความตระหนักด้านสิ่งแวดล้อมน้อย ปัญหาสิ่งแวดล้อมส่งผลกระทบต่อมวลมนุษยชาติ การใช้คาร์บอนเครดิตเป็นเครื่องมือของการประกอบอาชญากรรม และพัฒนาเป็นห่วงโซ่อาชญากรรม ข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย ควรมีการพัฒนากฎหมายสิ่งแวดล้อม กฎหมายมาตรการทางอาญาและมาตรการลงโทษทางแพ่ง สร้างความรับผิดชอบขององค์กรต่อสิ่งแวดล้อม และจัดทำแนวการดำเนินธุรกิจที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ข้อเสนอแนะเชิงปฏิบัติการ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องต้องเน้นการบูรณาการความยุติธรรมสิ่งแวดล้อม สร้างจิตสำนึกด้านสิ่งแวดล้อม ส่งเสริมการเรียนรู้ด้านสิ่งแวดล้อม สร้างความตระหนักผ่านสื่อกระแสหลักและสื่อออนไลน์ รวมทั้งพิจารณาความร่วมมือระหว่างประเทศในการจัดตั้งหน่วยงานเฉพาะกิจ การป้องกันอาชญากรรมสิ่งแวดล้อมในระดับสากล และพิจารณาการบรรเทาและการฟื้นฟูเยียวยาสิ่งแวดล้อมในบริบทสังคมไทยต่อไป