ปัญหาและอุปสรรคในการใช้สิทธิเสนอกฎหมายของประชาชนตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มุ่งศึกษาถึงปัญหาที่อาจเกิดขึ้นในกระบวนการใช้สิทธิริเริ่มเสนอกฎหมายของประชาชนในประเทศไทย ตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 ซึ่งจะเป็นอุปสรรคที่สำคัญต่อการใช้สิทธิเสนอกฎหมายของประชาชนตามเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 ซึ่งจะเป็นอุปสรรคที่สำคัญต่อการใช้สิทธิเสนอกฎหมายของประชาชนตามเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญที่ต้องการส่งเสริมให้ประชาชนเข้ามามีบทบาทและส่วนร่วมในทางการเมืองการปกครองให้มากที่สุด ทั้งนี้ เพื่อหาแนวทางที่เหมาะสมในการพัฒนากระบวนการใช้สิทธิเสนอกฎหมายของประชาชนให้สามารถดำเนินไปได้อย่างมีประสิทธิภาพสมตามเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญดังกล่าว จากการศึกษา พบว่า ปัญหาที่อาจเป็นอุปสรรคในการใช้สิทธิเสนอกฎหมายของประชาชนในประเทศไทย ทั้งในการเสนอกฎหมายระดับประเทศและระดับท้องถิ่นนั้น อาจเกิดขึ้นในระหว่างกระบวนการใช้สิทธิในขั้นตอนต่างๆ นับตั้งแต่การจัดทำหรือยกร่างกฎหมาย การเข้าชื่อหรือรวบรวมรายชื่อประชาชน การตรวจสอบความถูกต้องและชอบด้วยกฎหมายของคำร้องขอเสนอกฎหมาย และการพิจารณาร่างกฎหมายของรัฐสภาหรือสภาท้องถิ่น ซึ่งอาจส่งผลให้การใช้สิทธิเสนอกฎหมายของประชาชนไม่สามารถดำเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพและอาจตกเป็นเครื่องมือในการแสวงหาผลประโยชน์ของกลุ่มผลประโยชน์ต่างๆ ได้โดยง่าย ผู้เขียนจึงมีข้อเสนอแนะในการแก้ไขปัญหาดังกล่าว โดยการปรับปรุงกระบวนการใช้สิทธิเสนอกฎหมายในขั้นตอนต่างๆ นับตั้งแต่การริเริ่มจัดทำร่างกฎหมาย ซึ่งภาครัฐควรเข้ามามีบทบาทในการยกร่าง การให้คำปรึกษาหรือการตรวจสอบร่างกฎหมายก่อนจะนำไปให้ประชาชนเข้าชื่อ การจัดทำโฆษณาเผยแพร่ และการประชาสัมพันธ์ในรูปแบบต่างๆ เช่น จัดทำเอกสารแนะนำร่างกฎหมายที่กลุ่มผู้เริ่มก่อการยื่นคำร้อง ซึ่งสามารถให้ข้อมูลทั้งข้อดีข้อเสีย ตลอดจนผลกระทบของร่างกฎหมายดังกล่าว เผยแพร่แก่ประชาชนก่อนนำร่างกฎหมายไปให้ประชาชนเข้าชื่อ ในชั้นตอนของการตรวจสอบความถูกต้องและชอบด้วยกฎหมายของการเข้าชื่อ เช่น การปรับปรุงระบบฐานข้อมูลทางทะเบียนของผู้มีสิทธิออกเสียงเลือกตั้งในหน่วยงานที่เกี่ยวข้องให้ทันสมัยเป็นระยะๆ, การให้ความสำคัญกับการตรวจสอบลายมือชื่อของผู้ร่วมเข้าชื่อว่าเป็นลายมือชื่อที่แท้จริงของผู้ร่วมเข้าชื่อ, การกำหนดระยะเวลาในการตรวจสอบเอกสารและคำร้องของประธานรัฐสภาและคณะกรรมการการเลือกตั้งให้ดำเนินการให้เสร็จภายในระยะเวลาที่กำหนด ตลอดจนการวางแผนพัฒนาบุคคลที่เกี่ยวข้องทั้งในส่วนที่เป็นข้าราชการประจำและข้าราชการเมืองทั้งในระดับประเทศและระดับท้องถิ่น เพื่อเพิ่มศักยภาพและความชำนาญในการวินิจฉัยหรือตรวจสอบคำร้องขอเสนอกฎหมายได้อย่างมีประสิทธิภาพ สำหรับในขั้นตอนของการพิจารณาร่างกฎหมายของรัฐสภาและสภาท้องถิ่นนั้น รัฐสภาและกระทรวงมหาดไทยจะต้องเร่งปรับปรุงข้อบังคับการประชุมให้สอดคล้องกับบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญและกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการใช้สิทธิเสนอกฎหมายประชาชนเพื่อให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในกระบวนการพิจารณาร่างกฎหมายในรัฐสภาและสภาท้องถิ่นได้ นอกเหนือจากการใช้สิทธิเสนอร่างกฎหมายแต่เพียงประการเดียว