การประยุกต์ใช้รูปแบบ "ข่วง" กับการพัฒนาที่โล่งในเมือง : กรณีศึกษาเมืองเชียงใหม่

Abstract

ศึกษาพัฒนาการของรูปแบบและระบบข่วงของเมืองในระดับต่างๆ ที่มีความสัมพันธ์ต่อวิถีชีวิตผู้คน วัฒนธรรมประเพณีและกิจกรรมของชุมชนด้านต่างๆ เพื่อสร้างแนวทางการประยุกต์ใช้รูปแบบข่วง กับการพัฒนาพื้นที่โล่งในสภาพสังคมเมืองในปัจจุบัน เพื่อการสร้างเอกลักษณ์ของเมืองเชียงใหม่ จากการศึกษาในครั้งนี้พบว่า รูปแบบข่วงก่อเกิดมาจากแง่มุมของการรองรับ กิจกรรมด้านประโยชน์ใช้สอย ด้านคติความเชื่อและกิจกรรมเนื่องในวิถีชีวิต ที่ตอบสนองต่อวิถีชีวิตของคน ตั้งแต่ยุคบรรพกาลถึงยุคสังคมเกษตรกรรมที่มีตัวแปรหลัก อันได้แก่ คติความเชื่อดั้งเดิมอันเกี่ยวข้องกับผีบรรพบุรุษและคติทางฮินดู พระพุทธศาสนา และลักษณะการดำรงชีวิตประจำวันในช่วงเวลาขณะนั้น ทั้งนี้รูปแบบและระบบของข่วงมีระดับและหน้าที่ ในการรองรับกิจกรรมทั้งที่ชัดเจนมีหน้าที่เฉพาะกิจกรรม และการเป็นพื้นที่เอนกประสงค์สาธารณะทั่วไป อันสัมพันธ์กับกลุ่มคนและชนชั้นทางสังคม ลักษณะกิจกรรมด้านต่างๆ เช่น การเมืองการปกครอง เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมประเพณี ระบบนิเวศวิทยาและสิ่งแวดล้อม ซึ่งส่งผลต่อรูปแบบการตั้งถิ่นฐานชุมชนเมือง อันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของเมืองในแถบดินแดนล้านนา เมื่อเปรียบเทียบรูปแบบข่วงในอดีต กับรูปแบบพื้นที่โล่งในเมืองเชียงใหม่ ปัจจุบันพบว่าสภาพพื้นที่โล่งของเมืองในระดับและรูปแบบต่างๆ ได้ถูกทำลายลงแทบหมดสิ้นเนื่องมาจากปัจจัยหลักๆ หลายสาเหตุรวมทั้งเกิดความเปลี่ยนแปลงต่อรูปแบบกิจกรรม ของสังคมเมืองอันมีบริบทที่แตกต่างจากอดีต สังคมเมืองขาดความต่อเนื่องในพัฒนาการทางหลักไวยากรณ์ ด้านสุนทรียภาพ ศิลปวัฒนธรรม สถาปัตยกรรมและรูปแบบการตั้งถิ่นฐาน และคติความเชื่อต่างๆ ส่งผลให้เกิดความไม่สอดคล้องกลมกลืน ระหว่างรูปแบบการดำรงชีวิตของสังคมเมือง ต่อลักษณะทางกายภาพและระบบนิเวศวิทยาของเมือง รวมทั้งพื้นที่โล่งเมืองเชิงวัฒนธรรมขาดหายไป การประยุกต์ใช้รูปแบบข่วงในการพัฒนาพื้นที่โล่ง เพื่อสร้างเอกลักษณ์ของเมือง ได้เสนอแนะแนวทางการรื้อพื้นที่โล่งเมืองในปัจจุบัน เพื่อให้สอดคล้องต่อรูปแบบการดำเนินชีวิต และกิจกรรมของผู้คนในสังคมปัจจุบัน รวมทั้งการประสานให้มีความสอดคล้องกับลักษณะกายภาพเมือง และระบบนิเวศวิทยาสิ่งแวดล้อม อันนำไปสู่การอนุรักษ์นครประวัติศาสตร์ของเมืองเชียงใหม่