ข้อถกเถียงทางปรัชญาเกี่ยวกับเรื่อง "กรรม" ในพระพุทธศาสนาเถรวาท : รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์

Abstract

รายงานวิจัยเล่มนี้สำรวจข้อถกเถียงทางปรัชญาว่าด้วยคำสอนเรื่องกรรมในพุทธศาสนาเถรวาท ซึ่งข้อถกเถียงสำคัญ ๆ ได้รับการจัดประเภทไว้ในปรัชญาหมวดภววิทยาและจริยศาสตร์ ในหมวดภววิทยามีการศึกษาความหมายและความสำคัญของกรรมที่เชื่อมโยงอยู่กับความเป็นจริงที่อยู่เบื้องหลัง ซึ่งจำเป็นที่จะต้องพิจารณาการทำงานร่วมกันของจิต เจตนาเจตสิก และเจตสิกจรกลุ่มกุศลและอกุศลมูล ในฐานะเป็นโครงสร้างพื้นฐานของกระบวนการแห่งกรรม การศึกษาส่วนนี้นำไปสู่การทำความเข้าใจข้อถกเถียงเรื่องวิบากกรรมกับอจินไตย การถอยกลับไปไม่สิ้นสุดของสาเหตุแห่งกรรม การมีอยู่ของปฐมกรรม และกรรมกับอนัตตา ในหมวดจริยศาสตร์มีการศึกษาความหมายของวิบาก ความยุติธรรมของการรับผลกรรม ตลอดจนเสรีภาพและความรับผิดชอบของบุคคล เพื่อนำไปสู่การทำความเข้าใจข้อถกเถียงเรื่องความยุติธรรมของการรับวิบาก เจตจำนงเสรี และโชคทางศีลธรรม ก่อนจะนำเข้าสู่บทที่ว่าด้วยประเด็นข้อถกเถียงต่าง ๆ นั้น รายงานวิจัยนี้ได้ตรวจสอบกรรมอย่างละเอียดตั้งแต่ในระดับของกรรมนิยาม ศึกษาลงรายละเอียดถึงจิตและเจตนาในฐานะเป็นสิ่งพื้นฐานที่มีอยู่ได้เองและเป็นสิ่งมีจริงที่อยู่เบื้องหลังกรรม จิต 29 ประเภทที่เป็นจุดตั้งต้นของกรรม วิถีจิต รวมทั้งน้ำหนักกรรมกับการทำหน้าที่ ทั้งนี้ทั้งนั้นเพื่อให้การวิเคราะห์ข้อถกเถียงมีพื้นฐานด้านคำสอนพุทธที่ถูกต้องร่วมกันก่อนในเบื้องต้น ผลการศึกษาพบว่า ความเข้าใจกรรมอย่างถูกต้องเกี่ยวข้องโดยตรงกับการเข้าใจกระบวนการทำงานร่วมกันของจิตและเจตสิกที่กำลังอยู่ในวิถีการรับรู้ กรรมในภาษาธรรมเป็นเรื่องของกระบวนการเปลี่ยนแปลงทางจิต กรรมมิใช่สิ่งพื้นฐานจึงมีอยู่ได้ในระดับบัญญัติเท่านั้น แต่การมีอยู่อย่างสมมติของกรรมนั่นเองกลับสนับสนุนว่าสิ่งพื้นฐานที่อยู่เบื้องหลังกรรมนั้นเป็นอนัตตาและดำเนินไปอย่างยุติธรรมเสมอ ส่วนวิบากที่ดูเหมือนเกิดขึ้นอย่างไม่ยุติธรรมนั้นเกี่ยวข้องกับการรับผลของกรรมในระดับสภาพชีวิตและสังคมเป็นหลัก ที่จริงแล้ววิบากที่เกิดขึ้นมีความเป็นธรรมและสมเหตุสมผลเมื่อพิจารณาการรับผลในระดับจิตใจและอุปนิสัยข้างใน คำอธิบายพระอภิธรรมในเรื่องการจัดประเภทของจิตและวิถีจิตสามารถนำมาใช้สนับสนุนกรรมในภาษาธรรมได้โดยมีจุดขัดแย้งกันเพียงเล็กน้อย