การฟ้อนของชาวไทลื้อจังหวัดน่าน

Abstract

การฟ้อนของชาวไทลื้อจังหวัดน่าน มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความเป็นมาและพัฒนาการการฟ้อนของหญิงและชายไทลื้อ รวมถึงวิเคราะห์ลักษณะท่าฟ้อน โดยศึกษาจากเอกสารงานวิจัย การสัมภาษณ์ การสังเกตจากภาพถ่าย ภาพวีดีทัศน์ ตลอดจนการฝึกหัดของผู้วิจัยกับผู้เชี่ยวชาญการฟ้อนในแต่ละชุด ผลจากการศึกษาพบว่า ฟ้อนของชาวไทลื้อมีด้วยกัน 5 ชุด คือ ฟ้อนอิสระ ฟ้อนมูเซอ ฟ้อนพม่า ฟ้อนเจิง ซึ่งเป็นฟ้อนแบบดั้งเดิม และฟ้อนไทลื้อ เป็นฟ้อนที่ประดิษฐ์ขึ้นใหม่ สำหรับฟ้อนอิสระนั้นเป็นรากเหง้าของการฟ้อนทั้ง 4 ชุด ที่มีลักษณะเฉพาะดังนี้ ฟ้อนมูเซอและฟ้อนพม่าเป็นการฟ้อนแห่เครื่องครัวทานในเทศกาลงานบุญต่างๆ ส่วนฟ้อนเจิง เป็นการฟ้อนอวดฝีมือในเชิงการต่อสู้ของผู้ชายไทลื้อ และฟ้อนไทลื้อเป็นฟ้อนที่ประดิษฐ์ขึ้น เพื่อฟ้อนในงานบวงสรวงดวงวิญญาณเจ้าหลวงเมืองล้า การฟ้อนของชาวไทลื้อ มีลักษณะที่เหมือนกัน คือ การยืดและยุบตัวไม่เน้นการกระทบเข่าที่แรง มีการเคลื่อนไหวอย่างต่อเนื่อง ใช้การเบี่ยงลำตัวไปด้านข้าง และบังคับส่วนของนิ้วมือไม่มากนัก นอกจากนี้ผู้วิจัยยังพบว่าฟ้อน 4 ชุด ที่มีพัฒนาการโดยได้รับอิทธิพลภายนอกที่แตกต่างกัน มีลักษณะเด่นดังนี้ ฟ้อนมูเซอ ใช้การก้าวเท้าที่มีช่วงความกว้างระหว่างเท้าทั้งสองข้างมาก ประมาณ 90 เซนติเมตร เพื่อให้สามารถเอนลำตัวไปด้านข้างได้มาก และมีการเบนปลายเท้า ใช้การบิดลำตัวและตีไหล่ ช่วยในการเปลี่ยนทิศทางในการฟ้อนจากด้านหนึ่งไปอีกด้านหนึ่ง ฟ้อนพม่า มีการทรงตัวที่เน้นการโน้มลำตัวไปด้านหน้า เอนลำตัวไปด้านข้าง และเบี่ยงลำตัวออกด้านข้างประมาณ 45 องศาขณะเคลื่อนไหว และในการก้าวเท้ามีลักษณะเหมือนครึ่งวงกลมเพื่อให้สัมพันธ์กับลำตัวที่เบี่ยงไปด้านข้าง ฟ้อนเจิงเน้นการทรงตัวโดยเบี่ยงลำตัวไปด้านข้าง การใช้ลำตัวโน้มไปด้านหน้ามากจนในบางท่าฟ้อนลำตัวขนานกับพื้น และใช้การกระโดดสปริงตัวก่อนการก้าวเท้าและนั่งลง ฟ้อนไทลื้อ เน้นการขย่มตัวเบาๆ ตามจังหวะในท่านั่งฟ้อนขณะเปลี่ยนการปฏิบัติของมือ และใช้ท่ามือตั้งวงบนหน้าตักข้างหนึ่ง จีบส่งหลังข้างหนึ่ง เป็นการเคลื่อนไหวในช่วงเริ่มต้นของการเปลี่ยนอิริยาบถ จากท่ายืนเปลี่ยนเป็นท่านั่ง หรือจากท่านั่งเปลี่ยนเป็นท่ายืน การฟ้อนของชาวไทลื้อ เป็นส่วนหนึ่งของวิถีการดำเนินชีวิต ดังนั้น จึงควรนำออกเผยแพร่แก่สาธารณชนให้มากขึ้น เพื่อให้เป็นสมบัติทางวัฒนธรรมของชนกลุ่มนี้สืบไป