กระบวนการสื่อสารระหว่างครูข้างถนนมูลนิธิสร้างสรรค์เด็กกับเด็กเร่ร่อน

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบกระบวนการสื่อสาร วิธีการและกลยุทธ์ที่ครูข้างถนน มูลนิธิสร้างสรรค์เด็กใช้ในการเข้าถึงและสร้างความสัมพันธ์กับเด็กเร่ร่อน ที่มีผลให้เด็กเปลี่ยนทัศนคติและพฤติกรรมการเร่ร่อน ให้เข้าพักอาศัยในบ้านสร้างสรรค์เด็กและบ้านอุปถัมภ์เด็ก และร่วมกิจกรรมของโครงการครูข้างถนนด้วยความสมัครใจ ตลอดจนปัจจัยอื่นๆที่ส่งเสริมหรือเป็นอุปสรรคต่อประสิทธิภาพและประสิทธิผลของการสื่อสารระหว่างครูข้างถนนมูลนิธิสร้างสรรค์เด็กกับเด็กเร่ร่อน โดยใช้แนวคิดทฤษฎีการสื่อสารระหว่างบุคคล แนวคิดทฤษฎีการโน้มน้าวใจ และแนวคิดทฤษฎีพัฒนาการและการสื่อสารกับเด็ก ด้วยวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) แบบใช้หลายวิธีการ (Multiple Methodology ) ประกอบด้วย การสำรวจด้วยการศึกษาจากเอกสาร (Documentary Research) การสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม(Participant Observation) และการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก(In-Depth Interview) ผลการวิจัยพบว่า 1. กระบวนการสื่อสารมี 3 ขั้นตอน ได้แก่ (1) ขั้นเตรียมการ ได้แก่ การเตรียมตัวของครูข้างถนนซึ่งเป็นสื่อบุคคลในฐานะผู้ส่งสาร โดยการทำความเข้าใจปรัชญาแนวคิดและวัตถุประสงค์ในการทำงาน และการเตรียมวัสดุอุปกรณ์ที่เหมาะสมและเป็นประโยชน์ในการเข้าถึงและสร้างความสัมพันธ์กับเด็กเร่ร่อน เช่น อาหาร เกมส์ต่างๆ เป็นต้น (2) ขั้นปฏิบัติการ ในการรุกเข้าพื้นที่ การเข้าถึงและสร้างความสัมพันธ์ด้วยการวิเคราะห์และประเมินเพื่อแบ่งกลุ่มเด็กเร่ร่อนซึ่งเป็นผู้รับสาร การเลือกใช้กลยุทธ์และวิธีการ โดยเริ่มจากการทักทาย การแนะนำตัว การสนทนาในเรื่องทั่วไป เรื่องเกี่ยวกับตัวเด็ก ปัญหา ความต้องการและให้ความรู้เกี่ยวกับการดูแลรักษาความสะอาด และการป้องกันโรค ร่วมกับกิจกรรมการเล่นเกมส์หรือกิจกรรมการเรียนการสอน และการโน้มน้าวใจ (3) ขั้นติดตามและประเมินผลกลยุทธ์และวิธีการที่ใช้ ทั้งทางตรงและทางอ้อม 2. กลยุทธ์และวิธีการที่ครูข้างถนนใช้ในการเข้าถึงและการสร้างความสัมพันธ์กับเด็กเร่ร่อนที่มีผลให้เด็กเปลี่ยนทัศนคติและพฤติกรรมการเร่ร่อน เข้าพักอาศัยในบ้านสร้างสรรค์เด็กและบ้านอุปถัมภ์เด็ก และร่วมกิจกรรมด้วยความสมัครใจ มี 2 ลักษณะ ได้แก่ กลยุทธ์รวม และกลยุทธ์ตัวแปร โดยแบ่งเป็น 6 กลยุทธ์ ได้แก่ (1)กลยุทธ์ด้านปรัชญาและแนวคิดในการทำงาน (2) กลยุทธ์ด้านบุคคล (3) กลยุทธ์ด้านภาษาและการสื่อสาร (4) กลยุทธ์ด้านการโน้มน้าวใจ (5) กลยุทธ์ด้านสถานการณ์ และ (6) กลยุทธ์ด้านการประสานงานกับบ้านสร้างสรรค์เด็ก ตัวแปรที่มีอิทธิพลต่อการเลือกใช้กลยุทธ์และวิธีการมี 5 ข้อ ได้แก่ (1) ตัวแปรด้านนโยบายและแผนงาน (2)ตัวแปรด้านครู (3) ตัวแปรด้านเด็ก (4) ตัวแปรด้านพื้นที่ สภาพและบุคคลแวดล้อม (5) ตัวแปรด้านสถานการณ์ 3.พบปัจจัย 3 ลักษณะที่มีผลต่อประสิทธิภาพและประสิทธิผลของการสื่อสาร ได้แก่ (1) ปัจจัยส่งเสริม ได้แก่ ปัจจัยตัวครูและวิธีการของครู (2) ปัจจัยอุปสรรค ได้แก่ ปัจจัยด้านครูคือปัญหาการขาดโอกาสในการพัฒนาครู ปัจจัยด้านเด็ก คือ เด็กไม่ตระหนักรู้ถึงปัญหาการใช้ชีวิตเร่ร่อน ไม่คิดว่าการใช้ชีวิตเร่ร่อนของตนเป็นปัญหา ภูมิหลังและประสบการณ์ของเด็กที่ผ่านความรุนแรง ทำให้เด็กขาดความไว้วางใจผู้อื่น ด้านบริบทแวดล้อม ได้แก่ ปัญหายาเสพติด และลักษณะพื้นที่ซึ่งมีผลต่อความยากและง่ายในการเข้าถึงและสร้างสัมพันธ์กับเด็ก และ (3) ปัจจัยที่อาจเป็นไปได้ทั้งส่งเสริมและอุปสรรค ขึ้นอยู่กับเงื่อนไขสถานการณ์ ได้แก่ ปัจจัยด้านตัวเด็กอื่นๆ เช่น เพศ วัย ระยะเวลาการเร่ร่อน กลุ่มเพื่อน การใช้ยาเสพติด ภูมิหลังทางครอบครัวและการศึกษาของเด็ก ปัจจัยกลยุทธ์ เช่น วิธีการและกิจกรรมที่น่าสนใจสุนกสนานหรือไม่ตรงตามความสนใจของเด็ก ปัจจัยสถานการณ์ ได้แก่ สภาพพื้นที่ สิ่งแวดล้อมทางกายภาพ และบุคคลว่าเอื้อหรือเป็นอุปสรรคต่อการสื่อสารและการทำกิจกรรม ปัจจัยด้านองค์กรและการประสานงานขององค์กร