การพัฒนาสูตรตำรับสารละลายน้ำมันกานพลูเป็นยาสลบในสัตว์น้ำ : รายงานการวิจัย

Abstract

น้ำมันกานพลู เป็นผลิตภัณฑ์ธรรมชาติที่ได้จากพืช มีฤทธิ์ทางชีวภาพทำให้สัตว์น้ำมีอาการเซื่องซึม สงบระงับกล้ามเนื้อคล้ายตัว จนถึงทำให้สัตว์ซึมลึกและลสบซึ่งเป็นประโยชน์สำหรับการจัดการสัตว์น้ำ เช่น การควบคุมลดความก้าวร้าว การผสมเทียม ชั่งน้ำหนัก และการขนส่ง เป็นต้น แม้ว่าน้ำมันกานพลูสามารถสลายตัวด้วยกระบวนการทางชีวภาพและปลอดภัยต่อสิ่งแวดล้อม แต่การนำมาใช้เป็นยาสลบในสัตว์น้ำมีข้อจำกัดด้านประสิทธิภาพเนื่องจากน้ำมันกานพลูไม่ละลายน้ำ ทำให้การกระจายตัวในน้ำไม่ดีและออกฤทธิ์ไม่สม่ำเสมอ เป็นแผ่นฟิมล์น้ำมันลอยปกคลุมที่ผิวน้ำ การศึกษานี้เป็นการพัฒนาสูตรตำรับผลิตภัณฑ์น้ำมันกานพลูพร้อมใช้เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการนำไปใช้งานและปลอดภัยในการทำให้สัตว์น้ำสลบหรือสงบระงับ ความปลอดภัยของสารละลายน้ำมันกานพลูต่อสัตว์น้ำประเมินโดยการศึกษาความเป็นพิษเฉียบพลันของสารละลายน้ำมันกานพลูในสัตว์น้ำชนิดต่าง ๆ เมื่อสัมผัสสารเป็นเวลา 24 ชั่วโมง พบว่าระดับความเข้มข้นของน้ำมันกานพลูที่ทำให้สัตว์ตายครึ่งหนึ่งของจำนวนสัตวี่ใช้ทดสอบ (Lethal Dose 50%, LD[subscript 50]) ในหอยเป๋าฮื้อขนาด 8-12 มิลลิเมตร 13.18 ppm ปลากระพงขนาด 1 กรัม 12.21 ppm ปลานิลขนาด 0.4 กรัม 11.45 ppm และปลาหมอสีขนาด 20.32 กรัม 15.07 ppm ขนาด 8-10 กรัม 16.31 ppm การศึกาความเป็นพิษกึ่งเฉียบพลันของสารละลายน้ำมันกานพลูในปลาหมอสีขนาด 20.32 กรัม สัมผัสน้ำมันกานพลู 4-6 ppm เป็นเวลา 48 ชั่วโมง ไม่พบจุลพยาธิสภาพของเนื้อเยื่อเหงือกที่แสดงถึงความเป็นพิษกึ่งเฉียบพลันของสารละลายน้ำมันกานพลู ประสิทธิภาพของสารละลายน้ำมันกานพลูในการทำให้สัตว์น้ำสงบระงับ ลดการเคลื่อนไหว และลดการขับถ่ายของเสีย สามารถใช้ขนส่งสัตว์น้ำเป็นระยะเวลา 12-24 ชั่วโมง ในภาชนะบรรจุสัตว์น้ำจำกัดและไม่มีกรเปลี่ยนถ่ายน้ำระหว่างขนส่ง พบว่าความเข้มข้นของน้ำมันกานพลูที่เหมาะสมในการสงบระงับสัตว์น้ำเพื่อการขนส่ง คือ 4 ppm สำหรับลูกปลากระพงขนาด 1 กรัม 5-10 ppm สำหรับลูกนิลขนาด 0.3-5 กรัม และ 4-6 ppm สำหรับปลาหมอสีขนาด 8-30 กรัม นอกจากนี้การทดสอบประสิทธิภาพของสารละลายน้ำมันกานพลูในการจับบังคับสัตว์น้ำซึ่งต้องการระดับสลบลึกหรือสูญเสียการทรงตัวเพื่อการจัดการ เช่น ชั่งน้ำหนัก ผสมเทียม ฉีดยา ความเข้มข้นของสารละลายน้ำมันกานพลู 50-500 ppm สามารถทำให้ปลาสงบต่อการจับบังคับและฟื้นกลับสู่สภาพปกติหลังจากเปลียนถ่ายน้ำโดยปลาไม่แสดงอาการระคายเคืองหรือตื่นตระหนก การทดสอบประสิทธิภาพและความปลอดภัยของสารละลายน้ำมันกานพลูต่อสัตว์น้ำ แสดงว่าสารละลายน้ำมันกานพลูที่พัฒนาขึ้นสามารถออกฤทธิ์ให้สัตว์น้ำสงบระงับ ลดการเคลื่อนไหว กล้ามเนื้อคล้ายตัว การเผาพลาญในร่างกายลดลง จนถึงทำให้สัตว์ซึมลึกและลสบ โดยไม่ทำให้สัตว์น้ำเกิดความระคายเคือง ผลิตภัณฑ์สามารถออกฤทธิ์ได้ทั้งน้ำจืดและน้ำเค็ม และเนื่องจากเป็นผลิตภัณฑ์ที่พัฒนามาจากสารสกัดสมุนไพรธรรมชาติที่มีการใช้ในการปรุงอาหารจึงมีความปลอดภัยต่อสัตว์น้ำ ผู้ใช้ และผู้บริโภคสัตว์น้ำที่ได้รับยา นอกจากนี้การพัฒนาสูตรตำรับสารละลายน้ำมันกานพลูเป็นยาสลบในสัตว์น้ำยังแสดงถึงการควบคุมคุณภาพของผลิตภัณฑ์จากการตรวจวิคราะห์ปริมาณสารออกฤธิ์ยูจีนอลโดยวิธีแก๊สโครมาโตกราฟี ให้ได้ปริมาณของยูจีนอลระหว่าง 90-110% ของปริมาณที่กำหนดและสามารถนำไปสู่การผลิตสูตรตำรับยาสัตว์น้ำในระดับอุตสาหกรรมเพื่อประโยชน์ทางด้านพาณิชย์และเกษตรกรรมของประเทศไทย