การเปิดเผยพยานหลักฐานก่อนการสืบพยานคดีอาญา : ศึกษากรณีการแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา

Abstract

การเปิดเผยพยานหลักฐานก่อนการพิจารณาคดีอาญานั้นคือ กระบวนการซึ่งคู่ความแต่ละฝ่ายในคดีจะได้ล่วงรู้ถึง พยานหลักฐานซึ่งคู่ความอีกฝ่ายหนึ่งจะอ้างอิงนำเสนอเป็นพยานหลักฐาน ในประเทศสหรัฐอเมริกา หลักเกณฑ์การเปิดเผยพยานหลักฐานจะมีสองกรณีคือ การเปิดเผยพยานหลักฐานตามหลักเกณฑ์ที่เป็นลายลักษณ์อักษร และการเปิดเผยพยานหลักฐานตามคำพิพากษาของศาล หรือการที่ฝ่ายรัฐหรือพนักงานอัยการจะต้องเปิดเผยพยานหลักฐานที่เป็นคุณแก่จำเลย ในประเทศอังกฤษ การเปิดเผยพยานหลักฐานมีการกำหนดไว้เป็นลายลักษณ์อักษร และกำหนดแนวทางปฏิบัติไว้ให้ฝ่ายรัฐเปิดเผยพยานหลักฐาน ที่จะนำมาอ้างอิงในคดีและพยานหลักฐานที่เป็นประโยชน์ต่อจำเลย ในประเทศฝรั่งเศสและเยอรมนีนั้น การเปิดเผยพยานหลักฐานจะมีลักษณะที่กำหนดให้ฝ่ายรัฐและฝ่ายจำเลยสามารถตรวจดูแฟ้มสำนวนคดีได้ เมื่อศึกษาเปรียบเทียบหลักเกณฑ์การเปิดเผยพยานหลักฐานในคดีอาญาตามกฎหมายไทยและกฎหมายต่างประเทศ ก็จะพบว่าหลักเกณฑ์การเปิดเผยพยานหลักฐานตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาของประเทศไทย ไม่ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย อย่างไรก็ตาม การเปิดเผยพยานหลักฐานตามกฎหมายไทยนั้นต้องให้ความสำคัญกับการคุ้มครองผู้เสียหายและพยานบุคคลด้วย แม้ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาจะมีการแก้ไขจนถึงปี พ.ศ. 2551 ก็ตาม ก็ยังขาดมาตรการป้องกันความเสียหายที่จะเกิดต่อพยานที่เปิดเผยในชั้นตรวจพยานหลักฐาน ถึงแม้จะมีกฎหมายคุ้มครองพยานก็ไม่พบว่ามีการช่วยเหลือพยานต่อเนื่องกันไป จึงควรแก้ไขกฎหมายเกี่ยวกับการเปิดเผยชื่อและที่อยู่ของพยานและการใช้มาตรการคุ้มครองพยานด้วย ส่วนหน้าที่ของรัฐในการเปิดเผยพยานหลักฐานที่เป็นคุณแก่ฝ่ายจำเลย ก็ควรกำหนดไว้ให้ชัดเจนเป็นแนวทางปฏิบัติเช่นเดียวกับประเทศอังกฤษ และหลักเกณฑ์การเปิดเผยพยานหลักฐานที่เกี่ยวกับข้อต่อสู้เรื่องฐานที่อยู่และวิกลจริตของจำเลยนั้น ยังไม่มีความเหมาะสมในการนำหลักเกณฑ์ดังกล่าวมาใช้ในประเทศไทย