Abstract:
ศึกษาบทบาทของ ธ.ก.ส. ในช่วงพ.ศ. 2540-2550 ในการสนองนโยบายของรัฐบาลด้านเกษตรกร ซึ่งมุ่งให้ความช่วยเหลือทางการเงินแก่เกษตรกรทุกระดับอย่างกว้างขวางและทั่วถึง เพื่อลดปัญหาความยากจนและเพิ่มรายได้ให้เกษตรกร ในการวิจัยในครั้งนี้ ผู้วิจัยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative research) โดยอธิบายในลักษณะเชิงพรรณนาวิเคราะห์ (Descriptive analysis) โดยมุ่งเน้นการศึกษาเฉพาะโครงการพักชำระหนี้และลดหนี้ให้แก่เกษตรกรรายย่อย โครงการกองทุนหมู่บ้านและชุมชนเมือง และโครงการหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ ผลการวิจัยพบว่า นโยบายของรัฐบาลผ่านการดำเนินงานของ ธ.ก.ส. เพื่อสนับสนุนโครงการเหล่านี้ได้รับการตอบรับจากเกษตรกรเป็นอย่างดี แต่ก็ยังไม่สามารถทำให้ ธ.ก.ส. ให้ความช่วยเหลือทางการเงินแก่เกษตรกรได้ทุกระดับอย่างกว้างขวางและทั่วถึง แม้จะมีสถิติชี้ว่าเกษตรกรในโครงการเหล่านี้มีหนี้กับ ธ.ก.ส. ลดลงและส่งหนี้ตรงเวลาเป็นส่วนใหญ่ แต่ก็ไปเป็นหนี้ในระบบที่อื่นและเป็นหนี้นอกระบบเพิ่มขึ้นเพื่อมาใช้หนี้ ธ.ก.ส. ให้ตรงเวลาเพื่อสามารถกู้ต่อได้อีก เกิดปัญหาทางสังคมและความขัดแย้งกันเองอันนำมาซึ่งสังคมที่อ่อนแอลงและขาดความสามัคคี
ตลอดจนเกิดค่านิยมในการนำเงินไปใช้ผิดวัตถุประสงค์ เกิดปัญหาด้านเศรษฐกิจและการเมืองในชุมชนอันเนื่องมาจากกลุ่มผลประโยชน์ต่างๆ ข้อเสนอแนะจากการศึกษาครั้งนี้คือ ในการวัดผลการดำเนินงานตามบทบาทของ ธ.ก.ส. ภายใต้นโยบายของรัฐบาลนั้นจำเป็นจะต้องกำหนดตัวชี้วัดประสิทธิภาพที่ตรงกับวัตถุประสงค์ของ ธ.ก.ส. มากขึ้นแทนการใช้เพียงสถิติความสามารถในการใช้หนี้คืนของเกษตรกร และ ธ.ก.ส. ต้องมีบทบาทอย่างจริงจังในการช่วยสร้างชุมชนให้เข้มแข็ง และไม่ถูกชักนำโดยกลุ่มผลประโยชน์ต่างๆ ได้ง่าย เพื่อให้ ธ.ก.ส. สามารถช่วยลดปัญหาความยากจนและเพิ่มรายได้ทางการเกษตร ให้เกษตกรได้ทุกระดับอย่างกว้างขวางทั่วถึงและยั่งยืน ดั่งวัตถุประสงค์ตาม พ.ร.บ. จัดตั้ง ธ.ก.ส.
