แนวทางการปรับปรุงการใช้ประโยชน์ที่โล่งว่างในชุมชนกรุงรัตนโกสินทร์

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาวิวัฒนาการการใช้ที่ดินเพื่อวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างที่โล่งว่างกับการใช้ที่ดินที่เกี่ยวเนื่อง 2) วิเคราะห์การกระจายตัว และประเภทของที่โล่งว่าง 3) วิเคราะห์กิจกรรมกับพฤติกรรมการใช้ประโยชน์ที่โล่งว่างที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน 4) วิเคราะห์ศักยภาพและปัญหาการใช้ประโยชน์ที่โล่งว่าง และ 5) เสนอแนะแนวทางการปรับปรุงการใช้ประโยชน์ที่โล่งว่างในชุมชนกรณีศึกษาในกรุงรัตนโกสินทร์ ผลการศึกษาสรุปได้ว่า ชุมชนกรุงรัตนโกสินทร์ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 ถึงสมัยรัชกาลปัจจุบันมีวิวัฒนาการจากชุมชนเกษตรที่มีความเบาบางของบ้านเมือง มาเป็นชุมชนเมืองที่มีความแออัดเกิดที่โล่งว่างในรูปแบบใหม่ ทั้งที่เป็นสวนสาธารณะ ลานโล่ง และถนน ทำให้ที่โล่งว่างที่เคยมีอยู่อย่างมากมายถูกแทนที่ด้วยอาคาร ระบบศูนย์กลางชุมชนจากที่เคยเป็นวัดเริ่มลดบทบาทลง ตลาดเปลี่ยนแปลงรูปแบบใหม่ ที่โล่งว่างที่เคยมีคุณค่าถูกบดบังด้วยตึกรามบ้านช่องที่มีสภาพเสื่อมโทรม โดยจากการศึกษาพบว่า ที่โล่งว่างภายในชุมชนส่วนใหญ่เป็นทางสัญจร ไม่ว่าจะเป็น ชุมชนท่าเตียนซึ่งเป็นชุมชนขนาดเล็ก ชุมชนหลังวัดราชนัดดาซึ่งเป็นชุมชนขนาดกลาง และชุมชนตรอกเขียนนิวาสน์-ตรอกไก่แจ้ซึ่งเป็นชุมชนขนาดใหญ่ มีกิจกรรมการใช้ประโยชน์เป็นกิจกรรมจำเป็นเกือบทั้งหมดคือ ใช้เป็นทางสัญจร เป็นพื้นที่ค้าขาย เป็นทางเดินผ่าน ยกเว้นชุมชนแพร่งภูธรซึ่งเป็นชุมชนขนาดเล็กมาก ที่มีลานโล่งกลางชุมชนจึงมีกิจกรรมการใช้ประโยชน์เป็นกิจกรรมพักผ่อน และกิจกรรมทางสังคมมากกว่าชุมชนอื่นๆ ส่วนที่โล่งว่างภายนอกชุมชนเป็นที่โล่งว่างเพื่อการพักผ่อนเป็นหลัก สรุปได้ว่าที่โล่งว่างภายในชุมชนส่วนใหญ่มีสถานการณ์การใช้ประโยชน์ต่ำ เนื่องจากลักษณะของที่โล่งว่างเป็นทางสัญจรที่มีการใช้ประโยชน์เพื่อกิจกรรมจำเป็น ขาดความหลากหลายทั้งกลุ่มผู้ใช้ เวลาและกิจกรรม อีกทั้งอาคารและสถานที่สำคัญที่แสดงถึงคุณค่าและเอกลักษณ์ของที่โล่งว่างมีสภาพเสื่อมโทรม นอกจากนี้ยังมีลักษณะทางกายภาพที่ไม่เหมาะสมต่อการเกิดกิจกรรมพักผ่อน และกิจกรรมทางสังคม ส่วนที่โล่งว่างบริเวณโดยรอบชุมชนส่วนใหญ่มีสถานการณ์การใช้ประโยชน์ค่อนข้างสูง แต่ยังขาดการเชื่อมโยงระหว่างที่โล่งว่างภายในและบริเวณโดยรอบชุมชน ส่วนปัญหาการใช้ประโยชน์ที่โล่งว่างพบว่า ส่วนใหญ่เป็นปัญหาที่เกิดจากลักษณะทางกายภาพของที่โล่งว่าง ซึ่งเป็นผลต่อเนื่องที่ทำให้พบปัญหาที่เกิดจากลักษณะกิจกรรมและพฤติกรรมตามมา ข้อเสนอแนะแนวทางการปรับปรุงการใช้ประโยชน์ที่โล่งว่างในชุมชน กรณีศึกษาในกรุงรัตนโกสินทร์ประกอบด้วย การปรับปรุงที่โล่งว่างภายในชุมชนให้มีความเหมาะสมทำให้เกิดการปฏิสัมพันธ์ของผู้คน การมีลำดับการใช้สอยที่โล่งว่าง วางแผนปรับปรุงที่โล่งว่างให้มีความเชื่อมโยงระหว่างที่โล่งว่างภายในชุมชนกับที่โล่งว่างบริเวณโดยรอบชุมชน ปรับปรุงที่โล่งว่างให้มีคุณค่าและเอกลักษณ์ของสถานที่ และปรับปรุงการใช้ประโยชน์ที่โล่งว่างที่เกิดขึ้นในแต่ละชุมชนและปรับปรุงลักษณะทางกายภาพ ที่จะเอื้อให้เกิดลักษณะกิจกรรมและพฤติกรรมการใช้ประโยชน์ที่โล่งว่างที่เหมาะสม