Abstract:
วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาพัฒนาการของภูมิทัศน์วัฒนธรรมชุมชนริมน้ำ บ้านหนองบัว บ้านวังหลุมพอง และบ้านปทุมทอง 2) วิเคราะห์องค์ประกอบของภูมิทัศน์วัฒนธรรมชุมชนริมน้ำ บ้านหนองบัว บ้านวังหลุมพอง และบ้านปทุมทอง 3) ประเมินคุณค่าของภูมิทัศน์วัฒนธรรมชุมชนริมน้ำบ้าน หนองบัว บ้านวังหลุมพอง และบ้านปทุมทอง และ 4) เสนอแนวทางในการเก็บรักษาภูมิทัศน์วัฒนธรรมของชุมชนริมน้ำบ้านหนองบัว บ้านวังหลุมพอง และบ้านปทุมทอง ให้สามารถคงอยู่ต่อไปในอนาคต ผลการศึกษาพบว่า พัฒนาการของชุมชนริมน้ำบ้านหนองบัว บ้านวังหลุมพอง และบ้านปทุมทอง ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันมีลักษณะค่อยเป็นค่อยไป โดยมีการตั้งถิ่นฐานอยู่ริมลำน้ำจระเข้สามพันมาเป็นระยะเวลาช้านาน ภายใต้ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์และสภาพแวดล้อมธรรมชาติ ก่อให้เกิดเป็นองค์ประกอบภูมิทัศน์วัฒนธรรมที่มีเอกลักษณ์คือ กลุ่มบ้านที่เกาะกลุ่มริมล้าน้าจระเข้สามพัน และกลุ่มบ้านที่กระจายตัวไปตามเส้นทางคมนาคมซึ่งพัฒนามาจากทางเกวียน มีพื้นที่เกษตรกรรมอันกว้างขวางโอบล้อมกลุ่มบ้านอยู่ โดยมีเขาไผ่ล้อมซึ่งเป็นภูมิทัศน์วัฒนธรรมศักดิ์สิทธิ์เป็นภาพฉากหลัง รวมไปถึงมีวัดปทุมวนารามเป็นศูนย์รวมด้านจิตใจ และเป็นพื้นที่ส่วนกลางในการทำกิจกรรมของคนในชุมชน ทั้งหมดนี้ก่อให้เกิดเป็นคุณค่าภูมิทัศน์วัฒนธรรมทางด้านกายภาพ สังคม/เศรษฐกิจ และประวัติศาสตร์ ปัจจุบันปัจจัยภายนอกเริ่มเข้ามามีบทบาทต่อการดาเนินวิถีชีวิตของคนในชุมชน โดยเฉพาะกระแสการพัฒนาสมัยใหม่ ซึ่งหากไม่ระมัดระวังอาจส่งผลให้เกิดการสูญเสียคุณค่าและเอกลักษณ์ภูมิทัศน์วัฒนธรรมของชุมชน ข้อเสนอแนะในการอนุรักษ์ภูมิทัศน์วัฒนธรรมของชุมชนริมน้าบ้านหนองบัว บ้านวังหลุมพอง และบ้านปทุมทอง ประกอบด้วย การใช้มาตรการทางผังเมือง ข้อบัญญัติท้องถิ่นเพื่อกาหนดการใช้ที่ดิน การอนุรักษ์รูปแบบสถาปัตยกรรม การปรับปรุงสภาพของภูมิทัศน์วัฒนธรรมที่มีคุณค่า การส่งเสริมการท่องเที่ยวในรูปแบบที่เหมาะสมกับชุมชน นอกจากนี้ยังเสนอมาตรการเชิงบวกด้วยการสร้างความเข้มแข็งของชุมชน โดยสนับสนุนกระบวนการมีส่วนร่วมของประชาชน ในการกำหนดนโยบายการอนุรักษ์ภูมิทัศน์วัฒนธรรมของพื้นที่อย่างเหมาะสม และสอดคล้องกับเอกลักษณ์ของชุมชน
