Abstract:
บุหรี่เป็นสินค้าประเภทยาสูบที่มีผู้บริโภคอยู่เป็นจำนวนมากในประเทศไทยซึ่งรัฐบาลได้มีการใช้นโยบายภาษีเพื่อลดการบริโภคอย่างต่อเนื่องในระยะหลายปีที่ผ่านมา โดยมียาเส้นเป็นผลิตภัณฑ์ยาสูบอีกประเภทหนึ่งที่ถือได้ว่าเป็นสินค้าทดแทนบุหรี่ที่สำคัญ ซึ่งมีคนไทยบริโภคอยู่มากเช่นเดียวกันเนื่องจากมีราคาถูก ดังนั้นจึงเป็นที่น่าสนใจว่านโยบายการเพิ่มอัตราภาษีสรรพสามิตบุหรี่ซึ่งส่งผลให้ราคาบุหรี่สูงขึ้นนั้น อาจทำให้ผู้บริโภคบุหรี่หันมาบริโภคยาเส้นซึ่งมีราคาถูกกว่าทดแทน การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์ 2 ประการคือ เพื่อศึกษาการตอบสนองของราคายาเส้นต่อการเปลี่ยนแปลงราคาบุหรี่อันเนื่องมาจากการเปลี่ยนแปลงอัตราภาษีสรรพสามิต โดยใช้ข้อมูลรายปีตั้งแต่ปี พ.ศ. 2535-2550 ทำการประมาณค่าด้วยสมการถดถอยอย่างง่าย และศึกษาถึงผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงภาษีสรรพสามิตบุหรี่ต่อการบริโภคบุหรี่และยาเส้น โดยใช้ข้อมูลปี พ.ศ.2547 ทำการวิเคราะห์ด้วยแบบจำลอง Almost Ideal Demand System (AIDS) ผลการศึกษาพบว่า เมื่อมีการเพิ่มอัตราภาษีสรรพสามิตบุหรี่ ซึ่งทำให้ราคาบุหรี่ปรับตัวสูงขึ้นนั้น ไม่มีผลกระทบให้ราคายาเส้นปรับตัวสูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ ดังนั้นผู้บริโภคมีแนวโน้มที่จะบริโภคยาเส้นเพิ่มขึ้นมากกว่ากรณีที่ราคายาเส้นมีการปรับตามราคาบุหรี่ นอกจากนี้จากการวิเคราะห์อุปสงค์การบริโภคบุหรี่และยาเส้นพบว่า การขึ้นภาษีบุหรี่ซึ่งนำไปสู่การเพิ่มขึ้นของราคาบุหรี่ มีผลให้ผู้บริโภคส่วนหนึ่งลดการบริโภคบุหรี่และหันไปบริโภคยาเส้นแทน เพื่อให้ได้รับความพอใจในระดับเดิม ซึ่งแสดงให้เห็นว่าการขึ้นอัตราภาษีสรรพสามิตบุหรี่เพียงอย่างเดียวนั้นไม่เพียงพอในการลดการบริโภคยาสูบ ดังนั้นรัฐบาลจึงควรมีการกำหนดนโยบายและมาตรการต่างๆที่เหมาะสมในการควบคุมการบริโภคยาเส้นควบคู่ไปกับนโยบายการควบคุมการบริโภคบุหรี่ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการควบคุมการบริโภคยาสูบโดยรวม
