การวิเคราะห์รูปแบบของส่วนประกอบรายการโทรทัศน์ : รายงานผลการวิจัย

Abstract

ส่วนประกอบรายการโทรทัศน์ที่สำคัญ 4 ส่วน ได้แก่ ไตเติ้ลรายการ ตัวอย่างรายการอินเตอร์ลูด และท้ายรายการ เป็นสิ่งที่จะทำให้ผู้ชมได้ทราบถึงลักษณะเฉพาะ ลีลาและแวดล้อมของรายการ อันนำไปสู่การรับชมรายการนั้นได้อย่างมีอรรถรส ส่วนประกอบรายการโทรทัศน์จะทำให้ผู้ชมได้รับรู้ถึงรายการที่กำลังชมว่าเกี่ยวกับอะไร และมีลักษณะอย่างไร วัตถุประสงค์ในการทำงานวิจัยเรื่องนี้ จึงประกอบด้วย 1. เพื่อเป็นข้อมูลสนับสนุนการเรียนการสอนวิชาการผลิตส่วนประกอบรายการโทรทัศน์ 2. เพื่อสร้างองค์ความรู้พื้นฐานในด้านการผลิตและการสร้างสรรค์ส่วนประกอบรายการโทรทัศน์ ผลการวิจัยพบว่า ส่วนประกอบรายการโทรทัศน์อันได้แก่ ไตเติ้ล ตัวอย่างรายการ อินเตอร์ลูด และท้ายรายการ ประกอบขึ้นจากคุณลักษณะที่หลากหลายที่ผสมผสานกันขึ้นเพื่อแสดงถึงความเป็นรายการโทรทัศน์แต่ละรายการ ส่วนประกอบรายการโทรทัศน์แต่ละส่วนมีคุณลักษณะที่แตกต่างกันได้แก่ ไตเติ้ลรายการ คือ ส่วนประกอบรายการโทรทัศนืที่ทำหน้าที่บอกชื่อรายการ อยู่ในส่วนแรกสุดก่อนนำเสนอเนื้อหารายการ ประกอบขึ้นจากคุณลักษณะด้านต่าง ๆ ดังนี้ 1) รูปแบบการนำเสนอไตเติ้ลรายการ แต่ละไตเติ้ลรายการปรากฏรูปแบบการนำเสนอหลายรูปแบบ แต่จะมีรูปแบบที่โดดเด่นที่สุด ได้แก่ การใช้ชื่อรายการ การใช้สัญลักษณ์ การนำเสนอบุคคล การใช้ภาพแสดงเนื้อหา การสร้างโครงเรื่อง และการใช้ภาพที่ไม่เกี่ยวข้องกับรายการ 2) ลักษณะของภาพไตเติ้ลรายการ มีการสร้างสรรค์ภาพโดยใช้ภารที่ถ่ายจริง มักเป็นไตเติ้ลรายการแนวสาระ และภาพที่เกิดจากการสร้างโดยคอมพิวเตอร์ ซึ่งมักเป็นภาพไตเติ้ลรายการแนวจินตคดี รวมถึงการสร้างสรรค์ชื่อรายการก็นิยมสร้างขึ้นโดยใช้คอมพิวเตอร์ร่วมกัน ภาพที่ปรากฏมักเป็นที่สร้างขึ้นใหม่เพื่อเป็นไตเติ้ลรายการโดยเฉพาะ และมักเป็นภาพประเภท simple shot ภาพในไตเติ้ลรายการมักลำดับเข้าไว้ด้วยการซ้อนภาพ โดยมีองค์ประกอบของการร้อยเรียงภาพด้วยการให้ข้อมูลที่เพิ่มมากขึ้นเป็นเงื่อนไขที่พบมากที่สุด 3)ทัศนสารที่ใช้สร้างเรื่อง ไตเติ้ลรายการมีการใช้องค์ประกอบพื้นฐานทางทัศนสาร อันได้แก่ พื้นที่ เส้น รูปร่าง ความเข้มสี สี การเคลื่อนไหว และจังหวะ โดยเป็นการเลือกใช้เพียงบางองค์ประกอบเพื่อสร้างความขัดแย้งให้เกิดขึ้นแก่ภาพ แต่ไม่สามารถทำให้โครงสร้างทางทัศนสารของไตเติ้ลรายการมีความโดดเด่นขึ้นมาได้ เนื่องจากไม่ได้มีการกำหนดโครงสร้างทัศนสารให้มีความขัดแย้งหรือความกลมกลืน เพื่อสร้างแรงดึงดูดใจในการชมแต่อย่างใด 4) ตัวอักษรชื่อรายการ มีการใช้ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ ชนิดของตัวอักษรชื่อรายการมักเป็นแบบหัวตัดหรือไม่มีหัวในภาษาไทย ส่วนอักษรภาษาอังกฤษมักใช้แบบ san serif ขนาดตัวอักษรที่นิยมใช้คือ หนึ่งในห้าถึงหนึ่งในหกของความสูงของจอโทรทัศน์ ตัวอักษรรายการมักใช้สีพื้นเพียงสีเดียว และมีการใช้ขอบตัวอักษรชื่อรายการและความหนาของตัวอักษรชื่อรายการ เพื่อทำให้ดูมีมิติแตกต่างจากภาพพื้นหลัง ซึ่งมักเป็นภาพไตเติ้ลรายการ ตำแหน่งของชื่อรายการมักอยู่ตรงกลางจอโทรทัศน์ ตัวอักษรชื่อรายการส่วนใหญ่มีคุณสมบัติด้านความประจักษภาพและมีความอ่านง่ายสูง และมักปรากฏขึ้นบนภาพไตเติ้ลรายการด้วยการตัดภาพ 5) ลำดับการนำเสนอไตเติ้ลรายการ มีโครงสร้าง ดงนี้ สถานี-ร่วมกับ-บริษัทผู้ผลิตรายการ/สถาบัน-ผู้สนับสนุนรายการ-เสนอ-ชื่อรายการ-ผู้ดำเนินรายการ/พิธีกร/นักแสดง-ทีมงาน ทั้งนี้มีการลดหรือเพิ่มบางโครงสร้งตามประเภทของรายการแตกต่างกันไป 7) ความยาวของไตเติ้ลรายการ ไตเติ้ลรายการมักมีความยาว 10-60 วินามี ขึ้นอยู่กับความยาวของรายการ 8) ลีลาของไตเติ้ลรายการ มีลักษณะดังนี้ ความสนุกสนานร่าเริง ความเคลื่อนไหวไม่หยุดนิ่ง ความตื่นเต้นร้อนแรง ความเคร่งขรึมดุดัน ความทันสมัย ความเรียบง่าย เชย ล้าสมัย ความเป็นไทย และความเป็นชนบท ตัวอย่างรายการ คือ ส่วนประกอบรายาการโทรทัศน์ที่เสนอตัวอย่างเนื้อหาของรายการที่จะออกอากาศในครั้งนั้น ประกอบขึ้นจากคุณลักษณะด้านต่าง ๆดังนี้ 1) ลักษณะของภาพตัวอย่างรายการ เป็นการนำภาพจากเนื้อหารายการมาใส่กรอบหรือทำให้ดูแตกต่าง โดยเป็นภาพที่สื่อได้ถึงเนื้อหาที่จะได้ชมต่อไป และมีภาพผู้สนับสนุนรายการ มักใช้การตัดภาพในการลำดับภาพ 2) ตัวอักษรในตัวอย่างรายการ มักเป็นแบบหัวตัดในภาษาไทย และแบบ san serif ในภาษาอังกฤษ และมักเป็นคำที่สื่อถึงส่งที่จะได้ชมต่อไป 3) การใช้เสียงในตัวอย่างรายการ มักใช้คำพูดเพื่อให้ข้อมูลเป็นสำคัญ อินเตอร์ลูด คือ ส่วนประกอบรายการโทรทัศน์ที่อยู่ระหว่างเนื้อหารายการและโฆษณาเพื่อบอกผู้ชมว่าเป็นรายการอะไรบ้าง ประกอบขึ้นจากคุณลักษณะด้านต่าง ๆ ดังนี้ 1) รูปแบบการนำเสนออินเตอร์ลูด มีหลายวิธี ได้แก่ การใช้ไตเติ้ลในส่วนชื่อรายการในอินเตอร์ลูด การใช้ชื่อรายการหรือโลก็รายการสร้างสรรค์อินเตอร์ลูด การสร้างสรรค์ลักษณะชื่อรายการใหม่ การใช้ชื่อช่วงเป็นอินเตอร์ลูด และการใช้ภาพผู้สนับสนุนรายการ 2)ตัวอักษในอินเตอร์ลูด ได้แก่ ตัวอักษรชื่อรายการ และตัวอักษรชื่อช่วง ซึ่งมีคุณลักษณะที่ไม่แตกต่าง จากตัวอักษระชื่อรายการในไตเติ้ลรายการ และตัวอักษรประกอบอินเตอร์ลูด มีลักษณะเดียวกับตัวอักษรในตัวอย่างรายการ แต่มีการใช้คำที่แตกต่างออกไป 3) ลำดับการนำเสนอในอินเตอร์ลูด มีโครงสร้างดังนี้ ผู้สนับสนุนรายการ (-ภาพช่วงต่อไป) -ชื่อรายการ-เกร็ด(-โฆษณา-)เกร็ด-ชื่อรายการ/ชื่อช่วง-ผู้สนับสนุนรายการ (-ชื่อช่วง) ซึ่งมีการลดหรือเพิ่มบางโครงสร้างตามประเภทของรายการแตกต่างกันไป 4) การใช้เสียงในอินเตอร์ลูด ประเภทของเสียงในอินเตอร์สูดมีการใช้ดนตรีมากที่สุด ท้ายรายการ คือ ส่วนประกอบรายการโทรทัศน์ที่อยู่ลำดับท้ายสุดของรายการ มีหน้าที่ขอบคุณผู้มีส่วนในการผลิตรายการ ประกอบขึ้นจากคุณลักษณะด้านต่าง ๆ ดังนี้ 1) รูปแบบการนำเสนอท้ายรายการมี 3 วิธี ได้แก่ การเป็นส่วนหนึ่งของเนื้อหารายการหรือการตัดภาพเข้ามาหลังจากเนื้อหารายการ การสร้างความเปลี่ยนแปลงทางสีและแสง และการลดขนาดของภาพ 2) ลักษณะของภาพท้ายรายการ มีการใช้ภาพที่ประกอบกันขึ้นมาเป็นท้ายรายการ ได้แก่ ภาพในรายการ ภาพจากไตเติ้ลรายการหรืออินเตอร์ลูด ภาพผู้สนับสนุนรายการ และภาพโลโก้บริษัทผู้ผลิตรายการ 3) ลำดับการนำเสนอในท้ายรายการ มีโครงสร้างดังนี้ ภาพตอนต่อไป -ผู้สนับสนุนรายการ (-ทีมงาน)-บริษัทผู้ผลิตรายการ ซึ่งมีการลดหรือเพิ่มบางโครงสร้างตามประเภทของรายการแตกต่างกันออกไป 4) การใช้เสียงในท้ายรายการ มีการใช้เสียงเช่นเดียวกับส่วนประกอบรายการโทรทัศน์อื่น ๆ ได้แก่ ดนตรี เพลง คำพูด และเสียงประกอบ โดยที่ดนตรีและเพลงมีลักษณะที่คล้ายกับไตเติ้ลรายการ ส่วนคำพูดเป็นคำพูดสนับสนุนรายการ คำพูดให้ข้อคิดหรือคำแนะนำ และคำพูดเนื้อหาในตอนต่อไป การศึกษายังพบอีกว่า ผู้ผลิตรายการไม่ได้ให้ความสำคัญแก่หน้าที่ของส่วนประกอบรายการโทรทัศน์เท่าไรนัก เนื่องจากส่วนประกอบรายการโทรทัศน์ไม่ได้แสดงถึงแนวคิดของรายการโทรทัศน์ได้อย่างชัดเจน แต่กลับเป็นพื้นที่สำหรับโฆษณาผู้สนับสนุนรายการ และในขณะเดียวกันก็ไม่สามารถสร้างความน่าสนใจใคร่ติดตามให้แก่ผู้ชมได้ ดังจะเห็นได้จาก มีการเลือกใช้องค์ประกอบพื้นฐานทางทัศนสารบางประการในบางรายการสำหรับสร้างสรรค์ ส่วนประกอบรายการเท่านั้น ซึ่งไม่ก่อให้เกิดความน่าสนใจแต่อย่างใด นอกจากนี้ปัจจัยที่ส่งผลต่อการผลิตส่วนประกอบรายการ คือ ปัจจัยด้านงบประมาณ ปัจจัยด้านเวลา และปัจจัยด้านเทคโนโลยี ล้วนแต่เป็นองค์ประกอบสำคัญสำหรับการพัฒนาการผลิตส่วนประกอบรายการ