Abstract:
การศึกษาเปรียบเทียบความเป็นอิสระและผลการดำเนินงานระหว่างองค์การมหาชนกับกรมในประเทศไทย ซึ่งมีสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (พอช.) สังกัดกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ เป็นตัวแทนขององค์การมหาชน และกรมการพัฒนาชุมชน สังกัดกระทรวงมหาดไทย เป็นตัวแทนของกรม ซึ่งมีคำถามในการวิจัยคือ เมื่อองค์การมหาชนมีความเป็นอิสระมากกว่ากรม จะมีผลการดำเนินงานที่ดีกว่ากรมด้วย จริงหรือไม่ โดยได้สัมภาษณ์เชิงลึกจากเจ้าหน้าที่รัฐทั้งสิ้น 42 คน ประกอบกับการศึกษาเอกสารงบประมาณ รายงานประจำปี และผลการประเมินตามคำรับรองการปฏิบัติราชการ เพื่อใช้ในการวิเคราะห์และประมวลผล โดยแบ่งการศึกษาออกเป็น 2 ส่วนคือ ส่วนที่ 1 เป็นการวิเคราะห์และเปรียบเทียบ ความเป็นอิสระขององค์การระหว่างพอช. และกรมฯ ในเรื่องของความเป็นอิสระในด้านการบริหารงาน ด้านการกำหนดกฎระเบียบข้อบังคับ ด้านการเงินงบประมาณ ด้านการบริหารทรัพยากรมนุษย์ และด้านการตรวจสอบประเมินผล ส่วนที่ 2 เป็นการวิเคราะห์และเปรียบเทียบผลการดำเนินงานระหว่าง พอช.และกรมฯ ใน 3 มิติประกอบด้วย มิติคุณภาพของกระบวนการบริหารงาน มิติประสิทธิภาพด้านการเงินงบประมาณ และมิติประสิทธิผลการปฏิบัติงาน จากการศึกษาพบว่า พอช. มีความเป็นอิสระมากกว่ากรมการพัฒนาชุมชนในด้านการบริหารงาน ด้านการกำหนดกฎระเบียบ ข้อบังคับ ด้านการเงินงบประมาณ และด้านการบริหารทรัพยากรมนุษย์ อย่างไรก็ตามทั้งกรมฯ และ พอช. มีประสิทธิผลการปฏิบัติงานในระดับเดียวกัน และทั้งสอง ต่างก็ไม่มีประสิทธิภาพในด้านการเงินงบประมาณอีกด้วย ดังนั้นจึงสรุปได้ว่า แม้ว่า พอช. จะมีความเป็นอิสระมากกว่ากรม แต่ทั้ง พอช. และกรมฯ มีผลการดำเนินงานเท่ากัน ดังนั้นการนำแนวคิดการสร้างหน่วยบริหารงานอิสระของฝ่ายบริหารมาใช้ในประเทศไทย จึงยังไม่ประสบผลสำเร็จ อย่างน้อยที่สุดก็ในกรณีของ พอช.
