Abstract:
ในปัจจุบัน ประเทศไทยได้มีการจัดตั้งโครงการบำบัดน้ำเสียรวมขึ้นหลายแห่ง ทั้งในเขตกรุงเทพมหานครและเทศบาลอื่นๆ เพื่อรับกับวิกฤตปัญหามลพิษทางน้ำ โดยมีการจัดเก็บค่าบำบัดน้ำเสียในรูปของค่าธรรมเนียมจากผู้ได้รับประโยชน์โดยตรงจากการให้บริการ (User Charge or User Fee) แต่พบว่าผลการดำเนินงานโครงการบำบัดน้ำเสียดังกล่าวไม่ประสบผลสำเร็จตามวัตถุประสงค์เท่าที่ควร ซึ่งสาเหตุหลักประการหนึ่งได้แก่ ปัญหาการขาดงบประมาณที่เพียงพอที่จะใช้เดินระบบการบำบัดน้ำเสียได้อย่างต่อเนื่อง ทั้งนี้เนื่องจากการจัดเก็บค่าบำบัดน้ำเสียในรูปของค่าธรรมเนียมที่ใช้อยู่ในปัจจุบันนั้นมีข้อจำกัดอยู่หลายประการ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การที่รัฐจะจัดเก็บค่าบริการน้ำเสียได้จากเฉพาะผู้ได้รับการบริการโดยตรง ในขณะที่ไม่สามารถเรียกเก็บจากประชาชนทั่วไปในบริเวณเดียวกันที่มีส่วนก่อให้เกิดน้ำเสียและได้รับประโยชน์จากการบำบัดน้ำเสีย แต่ไม่ได้เป็นผู้รับบริการโดยตรง ซึ่งนับว่าขัดกับหลักที่ผู้ก่อให้เกิดมลพิษต้องเป็นผู้จ่าย (Polluter Pays Principle, PPP) และทำให้รัฐไม่ได้รับรายได้ที่เพียงพอสำหรับเป็นค่าใช้จ่าย ในโครงการบำบัดน้ำเสีย จากการศึกษาพบว่า การจัดเก็บค่าบำบัดน้ำเสียเพื่อให้ท้องถิ่นมีรายได้เพียงพอที่จะดำเนินโครงการบำบัดน้ำเสียรวมนั้น สามารถทำให้ได้โดยการเก็บค่าบำบัดน้ำเสียสองประเภท กล่าวคือ ประการแรก เป็นการเก็บค่าธรรมเนียมจากผู้ได้รับบริการบำบัดน้ำเสียโดยตรง (User Charge) ตามที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน และประเภทที่สอง เป็นการเก็บในรูปแบบใหม่ในรูปของภาษีท้องถิ่น (Local Tax) โดยให้ท้องถิ่นเป็นผู้จัดเก็บจากที่ดินทุกแปลงที่อยู่ในบริเวณที่มีโครงการบำบัดน้ำเสียรวม ซึ่งจะทำให้รัฐสามารถกระจายความรับผิดชอบในการบำบัดน้ำเสียให้แก่ประชาชนทุกคนที่มีส่วนก่อให้เกิดมลพิษทางน้ำในบริเวณนั้นๆ และมีส่วนได้รับประโยชน์จากการบำบัดน้ำเสีย อย่างไรก็ตาม ด้วยเหตุที่การจัดเก็บค่าบำบัดน้ำเสียในรูปของภาษีท้องถิ่นดังกล่าว เป็นลักษณะการจัดเก็บจากฐานทรัพย์สิน (ที่ดิน) แต่กฎหมายของประเทศไทยในปัจจุบันที่เกี่ยวข้องกับการจัดเก็บจากฐานอสังหาริมทรัพย์ยังมีข้อขัดข้องในการที่จะนำมาปรับใช้เพื่อจัดเก็บค่าบำบัดน้ำเสีย ดังนั้น จึงควรพิจารณานำระบบภาษีทรัพย์สินซึ่งเป็นการจัดเก็บภาษีโดยประเมินจากมูลค่าทรัพย์สินโดยตรงมาใช้เป็นเครื่องมือในการจัดเก็บค่าบำบัดน้ำเสียในรูปของภาษีท้องถิ่น เพื่อควบคู่ไปกับการเก็บในรูปค่าธรรมเนียมในการให้บริการ อันจะเป็นมาตรการเสริมที่เอื้ออำนวยให้โครงการบำบัดน้ำเสียรวมดำเนินไปได้อย่างมีประสิทธิภาพ
