Abstract:
วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มุ่งศึกษาถึงมาตรการในสร้างความรับผิดชอบในทางการเมืองของคณะรัฐมนตรีซึ่งเป็นองค์กรทางการเมืองสูงสุดที่ใช้อำนาจบริหาร โดยศึกษาบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 ในส่วนที่เกี่ยวข้องกับมาตรการต่างๆ ที่รัฐสภานำมาใช้ควบคุมตรวจสอบการใช้อำนาจทางการเมืองของคณะรัฐมนตรีและรัฐมนตรี และสภาวะทางการเมืองที่เกิดปัญหาภายหลังจากที่ได้มีการจัดตั้งรัฐบาลพรรคเดียวซึ่งมีจำนวนเสียงข้างมากในสภาผู้แทนราษฎรเกินกว่า 300 เสียง จากการศึกษาพบว่า มาตรการของรัฐสภาในการควบคุมตรวจสอบการใช้อำนาจทางการเมืองของคณะรัฐมนตรีและรัฐมนตรีนั้นเป็นมาตรการที่ก่อให้เกิดความรับผิดชอบในทางการเมืองได้อย่างแท้จริง แต่เมื่อเกิดสถานการณ์จัดตั้งรัฐบาลพรรคเดียวซึ่งมีเสียงข้างมากในสภาผู้แทนราษฎรเกินกว่า 300 เสียง ทำให้รัฐสภาไม่อาจใช้มาตรการตามที่รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 บัญญัติไว้มาตรวจสอบการใช้อำนาจของคณะรัฐมนตรีได้ ส่งผลให้ขาดมาตรการที่จะทำให้หลักความรับผิดชอบในทางการเมืองสัมฤทธิ์ผล เพราะมาตรการที่มีอยู่ไม่อาจนำมาบังคับใช้ได้ ดังนั้น ผู้เขียนจึงได้เสนอแนวทางในการสร้างความรับผิดชอบในทางการเมืองให้เกิดขึ้นแก่คณะรัฐมนตรีและรัฐมนตรี โดยกำหนดให้มีการแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญในส่วนที่เกี่ยวข้องกับการตรวจสอบการใช้อำนาจของคณะรัฐมนตรีและรัฐมนตรีโดยรัฐสภา และได้เสนอให้คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติมีอำนาจหน้าที่ในการสืบสวนสอบสวนพฤติกรรมการทุจริตของผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองได้โดยไม่ต้องมีคำร้องขอจากบุคคลใดก่อน และได้เสนอให้เปิดโอกาสให้บุคคลที่มิได้สังกัดพรรคการเมืองมีสิทธิลงสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร อันจะทำให้ไม่ต้องตกอยู่ภายใต้ระบบมติพรรค รวมทั้งเสนอให้ยกระดับระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี ว่าด้วยมาตรฐานทางคุณธรรมและจริยธรรม พ.ศ. 2543 ให้เป็นพระราชบัญญัติที่มีบทลงโทษอย่างชัดเจน ซึ่งจะทำให้มีช่องทางในการตรวจสอบการใช้อำนาจของคณะรัฐมนตรีและรัฐมนตรีเพิ่มขึ้น เพื่อให้การบริหารงานของคณะรัฐมนตรีและรัฐมนตรียังคงผูกพันอยู่ภายใต้หลักความรับผิดชอบในทางการเมืองต่อไป
