Abstract:
วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์กระบวนการส่งเสริมและเรียนรู้ประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม และวิเคราะห์ผลการดำเนินงานของโครงการพัฒนาศักยภาพของหมู่บ้านและชุมชน (SML) โดยมีพื้นที่ศึกษา 2 หมู่บ้านในจังหวัดลำพูน ได้แก่ บ้านอุดมพัฒนา อำเภอลี้ และบ้านสันทราย อำเภอบ้านธิ ผลการศึกษาพบว่า ชาวบ้านบ้านอุดมพัฒนามีส่วนร่วมในกิจกรรมของหมู่บ้านมากกว่าบ้านสันทราย และยังสามารถร่วมกันแก้ปัญหาของหมู่บ้านได้อย่างประสบความสำเร็จ เพราะมีปัจจัยดังนี้ ประเด็นที่หนึ่ง บ้านอุดมพัฒนามีการจัดองค์กรแบบระบบหมวดบ้าน แต่ละหมวดบ้านมีผู้นำและมีการระดมชาวบ้านมาประชุมโครงการต่าง ๆ ของหมู่บ้านสม่ำเสมอ ทำให้กระบวนการส่งเสริมและเรียนรู้ประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วมทำได้ง่ายกว่าบ้านสันทราย ประเด็นที่สอง แรงงานบ้านอุดมพัฒนาเป็นแรงงานภาคเกษตรกรรมที่ประกอบอาชีพอยู่ในหมู่บ้าน ในขณะที่แรงงานบ้านสันทรายเป็นแรงงานภาคอุตสาหกรรมที่ออกไปประกอบอาชีพนอกหมู่บ้าน ทำให้ชาวบ้านสองหมู่บ้านนี้มีความใส่ใจในกิจกรรมของหมู่บ้านในระดับต่างกัน ประเด็นสุดท้าย บ้านอุดมพัฒนาไม่มีคนท้องถิ่นเป็นนักการเมืองระดับชาติ ในขณะที่บ้าน สันทรายมีคนท้องถิ่นเป็นนักการเมืองระดับชาติ ดังนั้นการดำเนินโครงการ SMLของบ้านอุดมพัฒนา จึงค่อนข้างเป็นอิสระ ในขณะที่โครงการที่บ้านสันทรายเป็นการชี้นำโดยนักการเมืองระดับชาติที่มีพื้นเพอยู่ในหมู่บ้าน และมีความสัมพันธ์กับกลุ่มผู้นำในหมู่บ้าน เมื่อประกอบกับการขาดประสบการณ์ด้านการรวมกลุ่มและการขาดความใส่ใจของชาวบ้าน กระบวนการส่งเสริมและเรียนรู้ประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วมจึงไม่ได้รับความใส่ใจ ผู้นำหมู่บ้านสันทรายเพียงดำเนินโครงการเพื่อใช้งบประมาณโครงการให้มีผลงานไปรายงานต่ออำเภอเท่านั้น การศึกษานี้แสดงให้เห็นว่า การที่รัฐบาลจะส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้ประชาธิปไตยให้แก่ชาวบ้านไม่สามารถสำเร็จได้จากโครงการเพียงหนึ่งโครงการ รัฐบาลควรศึกษาสภาพปัญหาและศักยภาพของหมู่บ้านต่าง ๆ และจะต้องประเมินผลและปรับปรุงข้อบกพร่องเพื่อพัฒนาแนวทางการส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้ประชาธิปไตยที่เหมาะสมต่อไป
