ปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคลและภาวะซึมเศร้าของผู้สูงอายุในชมรมผู้สูงอายุจังหวัดพิษณุโลก

Abstract

วัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาความชุกของปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคลและภาวะซึมเศร้า ปัจจัยที่สัมพันธ์กับปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคล และความสัมพันธ์ระหว่างปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคลและภาวะซึมเศร้าของผู้สูงอายุในชมรมผู้สูงอายุจังหวัดพิษณุโลก วิธีการศึกษา ศึกษาในผู้สูงอายุที่มีอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป ของชมรมผู้สูงอายุในจังหวัดพิษณุโลก จำนวน 391 ราย ดำเนินการเก็บข้อมูลตั้งแต่เดือนมิถุนายน–กันยายน 2556 โดยการตอบแบบสอบถาม 6 ส่วนดังนี้ 1) แบบสอบถามข้อมูลส่วนบุคคล 2) แบบสอบถามประเมินปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคล 3) แบบวัดความเศร้าในผู้สูงอายุของไทย 4) แบบสอบถามประเมินบุคลิกภาพและทักษะการจัดการปัญหา 5) แบบสอบถามประเมินการสนับสนุนทางสังคม ความสัมพันธ์และหน้าที่ของครอบครัว และ 6) แบบสอบถามประเมินเหตุการณ์ที่เผชิญในช่วงระยะ 1 ปีที่ผ่านมา โดยแสดงความชุกของปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคลและภาวะซึมเศร้าเป็นความถี่และร้อยละ วิเคราะห์ปัจจัยที่สัมพันธ์กับปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคล และความสัมพันธ์ระหว่างปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคลและภาวะซึมเศร้าโดยใช้การทดสอบไคสแควร์ และวิเคราะห์ปัจจัยทำนายปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคลในผู้สูงอายุโดยใช้ความถดถอยแบบลอจิสติก ผลการศึกษา ผู้สูงอายุที่ศึกษาส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง (ร้อยละ 68.5) อายุเฉลี่ย 69.8 ปี สถานภาพสมรสคู่ (ร้อยละ 53.3) ความชุกของปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคลที่พบมากที่สุดคืออารมณ์เศร้าโศกจากการสูญเสีย (ร้อยละ 45.0) รองลงมาเท่ากันคือความขัดแย้งทางบทบาทสัมพันธภาพระหว่างบุคคล และความบกพร่องทางสัมพันธภาพระหว่างบุคคล (ร้อยละ 13.8) ส่วนการเปลี่ยนผ่านบทบาทพบน้อยที่สุด (ร้อยละ 3.8) พบความชุกของภาวะซึมเศร้าร้อยละ 9.2 (36 ราย) แบ่งเป็นมีภาวะซึมเศร้าเล็กน้อยร้อยละ 7.2 และมีภาวะซึมเศร้าปานกลางร้อยละ 2.0 สำหรับปัจจัยที่สัมพันธ์กับปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคลอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ p<0.05 ได้แก่ อายุ 60-70 ปี ได้รับการศึกษา มีการประกอบอาชีพ มีรายได้เฉลี่ยต่อเดือนมากกว่า 1,000 บาท ใช้สารเสพติด มีการปรับตัวในการแก้ปัญหาที่ไม่ดี ได้รับการสนับสนุนทางสังคมด้านอารมณ์น้อย รวมถึงได้รับการสนับสนุนทางสังคมด้านอารมณ์ปานกลาง/มาก สำหรับปัจจัยที่สัมพันธ์กับปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคลอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ p<0.01 ได้แก่ มีรูปแบบการสื่อสารที่อ้อมค้อมไม่ชัดเจน ได้รับการสนับสนุนทางสังคมด้านทรัพยากรและวัตถุน้อย การมีความสัมพันธ์และหน้าที่ของครอบครัวที่ไม่ดี รวมถึงมีการเผชิญเหตุการณ์การเปลี่ยนแปลงในระยะ 1 ปีที่ผ่านมา สำหรับปัจจัยทำนายปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคล ได้แก่ ใช้สารเสพติด (adjusted OR 2.65, 95%CI = 1.40-5.01, p<0.01) มีรูปแบบการสื่อสารที่อ้อมค้อมไม่ชัดเจน (adjusted OR 2.25, 95%CI = 1.12-4.53, p<0.05) ได้รับการสนับสนุนทางสังคมด้านอารมณ์น้อย (adjusted OR 3.36, 95%CI = 1.13-10.00, p<0.05) ได้รับการสนับสนุนทางสังคมด้านอารมณ์ปานกลาง/มาก (adjusted OR 1.82, 95%CI = 1.06-3.14, p<0.05) ได้รับการสนับสนุนทางสังคมด้านทรัพยากรและวัตถุน้อย (adjusted OR 2.20, 95%CI = 1.06-4.57, p<0.05) การมีความสัมพันธ์และหน้าที่ของครอบครัวที่ไม่ดี (adjusted OR 3.49, 95%CI = 1.89-6.43, p<0.01) และมีการเผชิญเหตุการณ์การเปลี่ยนแปลงในระยะ 1 ปีที่ผ่านมา (adjusted OR 2.23, 95%CI = 1.20-4.15, p<0.05) และพบว่าปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคลทั้ง 4 ด้าน [อารมณ์เศร้าโศกจากการสูญเสีย (p<0.05) ความขัดแย้งทางบทบาทสัมพันธภาพระหว่างบุคคล (p<0.01) การเปลี่ยนผ่านบทบาท (p<0.01) และความบกพร่องทางสัมพันธภาพระหว่างบุคคล (p<0.01) ] มีความสัมพันธ์กับภาวะซึมเศร้าของผู้สูงอายุ สรุป ปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคลและภาวะซึมเศร้า สามารถพบได้บ่อยในผู้สูงอายุ โดยอารมณ์เศร้าโศกจากการสูญเสียเป็นปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคลที่พบมากที่สุด และปัญหาสัมพันธภาพระหว่างบุคคลทั้ง 4 ด้าน มีความสัมพันธ์กับภาวะซึมเศร้าในผู้สูงอายุ