หลัก Consideration ตามกฎหมายอังกฤษ : ศึกษาความเสื่อมคลายในการบังคับใช้

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้เป็นการศึกษาถึงหลัก Consideration หรือหลักสิ่งตอบแทนตามกฎหมายอังกฤษที่ถือเป็นหนึ่งในองค์ประกอบที่สำคัญสำหรับการก่อให้เกิดสัญญา อันได้แก่ คำเสนอ คำสนอง เจตนาในการผูกนิติสัมพันธ์ และหลักสิ่งตอบแทนโดยที่แนวคิดดั้งเดิมของระบบกฎหมายจารีตประเพณีมองว่า แม้ในการทำสัญญาจะมีคำเสนอและคำสนองที่ต้องตรงกันในการที่จะผูกพันตามกฎหมาย แต่ถ้าหากข้อตกลงนั้นคู่สัญญามิได้ตกลงในเรื่องการให้สิ่งตอบแทนแล้ว แนวบรรทัดฐานของศาลในการพิพากษาจะถือว่า คำมั่นสัญญาที่ให้ตามข้อตกลงนี้ ไม่สามารถถูกบังคับและผู้พันผู้ให้คำมั่นสัญญาได้ อันเป็นผลมาจากการได้รับอิทธิพลของแนวคิดเรื่อง "การต่างตอบแทน" (quid pro quo) ด้วยเหตุนี้ หลักเกณฑ์ที่สำคัญในหลักสิ่งตอบแทนคือ คำมั่นสัญญาจะสามารถถูกบังคับได้ต่อเมื่อได้มีการให้สิ่งใดๆ เพื่อตอบแทนสำหรับคำมั่นสัญญาดังกล่าว โดยสิ่งตอบแทนต้องเกิดจากผู้รับคำมั่นสัญญาหรือผู้ให้คำมั่นสัญญาได้ร้องขอก็ได้ ศาลจึงจะยินยอมบังคับคำมั่นสัญญาให้แก่ผู้รับคำมั่นสัญญา แต่อย่างไรก็ดี แนวโน้มของคำพิพากษาของศาลอังกฤษที่ปรากฏจนถึงปัจจุบัน มีลักษณะเริ่มผ่อนคลายการบังคับใช้หลักสิ่งตอบแทน ด้วยการสร้างแนวบรรทัดฐานใหม่ที่ยกเว้นจากหลักสัญญาต้องมีสิ่งตอบแทน เช่น สิ่งตอบแทนไม่จำเป็นต้องเท่าเทียมกับคำมั่นสัญญา หรือการเปลี่ยนแปลงสัญญาและการปลดเปลื้องสัญญาในบางครั้งไม่จำเป็นต้องมีสิ่งตอบแทนก็ได้ เป็นต้น ทั้งนี้ แนวคำพิพากษาบางคดีได้ถูกพัฒนากลายเป็นหลักกฎหมาย อันได้แก่ หลักกฎหมายปิดปากโดยคำมั่นสัญญา หลักความเป็นธรรม หลักการสละสิทธิของคู่สัญญา และหลักสัญญาประกอบ แนวทางที่ยกเว้นหลักสิ่งตอบแทนเหล่านี้ เราเรียกว่า "ความเสื่อมคลายในการบังคับใช้หลักสิ่งตอบแทน" ซึ่งจากพิจารณาในอีกแง่หนึ่งจะเห็นได้ว่า ศาลอังกฤษให้ความสำคัญกับการมีผลใชับังคับของสัญญามากกว่าการปราศจากหลักสิ่งตอบแทน ดังนั้น แม้สัญญาจะประกอบขึ้นด้วยเพียง คำเสนอ คำสนอง และเจตนาในการผูกนิติสัมพันธ์เท่านั้น ผู้พิพากษาอังกฤษก็ยินยอมที่จะให้คำมั่นสัญญามีผลผูกพันผู้ให้คำมั่นสัญญาต้องปฏิบัติตาม จากแนวความเสื่อมคลายในการบังคับใช้หลักสิ่งตอบแทน ผู้เขียนได้นำเสนอแนวคิดที่ผลจากความเสื่อมคลายของหลักสิ่งตอบแทนในกฎหมายสัญญาอังกฤษถือว่า ศาลอังกฤษได้ยอมรับแนวคิดเรื่อง "หลักความศักดิ์สิทธิ์แห่งการแสดงการเจตนา" ว่าเป็นทฤษฎีที่เหมาะสมสำหรับการเป็นหลักกฎหมายกลางในการบังคับสัญญาและให้ความเป็นธรรมแก่คู่สัญญา เนื่องจากเป็นไปตามเจตนาที่คู่สัญญาได้ตกลงไว้อย่างอิสระในขณะทำสัญญาตามหลักเสรีภาพในการทำสัญญา โดยที่ทฤษฎีความศักดิ์สิทธิ์แห่งการแสดงเจตนานี้เป็นแนวคิดทางกฎหมายที่ประเทศไทยซึ่งใช้ระบบประมวลกฎหมายยึดถือปฏิบัติสำหรับการบังคับสัญญาเพื่อให้สอดคล้องกับเจตนาของคู่สัญญามาโดยตลอด นอกจากนี้ ในท้ายที่สุดผู้เขียนได้นำเสนอรูปแบบการทำสัญญาในปัจจุบันตามแนวคิดของท่าน รศ.พิชัยศักดิ์ หรยางกูร ที่เห็นว่าสัญญาในปัจจุบันมี 2 รูปแบบ คือ 1) สัญญาที่มีการเจรจาต่อรอง ที่อาศัยหลักสิ่งตอบแทนเป็นเครื่องมือในการทำให้เกิดความเท่าเทียมกันระหว่างคู่สัญญา แต่ในความเป็นจริงกับเกิดกรณีความไม่เท่ากันของผลประโยชน์แห่งหลักสิ่งตอบแทน (Sufficiency of Consideration) และ 2) สัญญาที่ปราศจากการเจรจาต่อรอง อันเป็นผลมาจากสัญญามาตรฐาน แต่ด้วยแนวทางแก้ไขของรัฐที่สร้างกฎหมายว่าด้วยข้อสัญญาไม่เป็นธรรมขึ้น กลับทำให้สัญญาเกิดความเท่าเทียมกันของคู่สัญญา ด้วยเหตุนี้ การบังคับใช้หลักสิ่งตอบแทนสำหรับสัญญาเอกชนในปัจจุบันดูเหมือนว่าจะไม่ก่อประโยชน์ให้กับคู่สัญญาได้อย่างแท้จริง ในขณะที่ทฤษฎีความศักดิ์สิทธิ์แห่งการแสดงเจตนากับเป็นหลักเกณฑ์ที่ให้ความเป็นธรรมและสอดคล้องกับประโยชน์ของคู่สัญญายิ่งกว่า