หลักความเสมอภาคกับการคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของประชาชน: ศึกษากรณีคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ

Abstract

หลักความเสมอภาคในฐานะหลักทั่วไปของกฎหมายในระดับรัฐธรรมนูญเป็นหลักที่รับรองว่า บุคคลทุกคนสามารถใช้และได้รับความคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพอย่างเสมอภาคกัน หลักเกณฑ์ทั่วไปของหลักความเสมอภาค คือ สิ่งที่มีสาระสำคัญเหมือนกันต้องได้รับการปฏิบัติอย่างด้วยหลักเกณฑ์ที่เหมือนกัน ดังนั้น การพิจารณาเกี่ยวกับสิ่งที่มีสาระสำคัญเหมือนกันหรือแตกต่างกันจึงเป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญที่จะสะท้อนว่าบุคคลนั้นได้รับการปฏิบัติอย่างเท่าเทียมกันโดยแท้จริงหรือไม่ จากการศึกษาแนวความคิดว่าด้วยหลักความเสมอภาคของกฎหมายต่างประเทศพบว่าทุกประเทศมีหลักเกณฑ์และแนวทางการวินิจฉัยเกี่ยวกับหลักความเสมอภาคเหมือนกัน หลักความเสมอภาคถือเป็นสิทธิมนุษยชนประการหนึ่ง การพิจารณาวินิจฉัยของศาลหรือองค์กรที่มีอำนาจวินิจฉัยความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของกฎหมายอยู่ภายใต้หลักเกณฑ์ที่ว่า สิ่งที่มีสาระสำคัญเหมือนกันต้องได้รับการปฏิบัติด้วยหลักเกณฑ์เดียวกัน โดยศาลหรือคณะตุลาการรัฐธรรมนูญจะเปรียบเทียบกรณีของผู้ร้องและ อีกกรณีหนึ่งที่อาจเปรียบเทียบกันได้ว่ามีสาระสำคัญเหมือนกันหรือแตกต่างกัน และนำผลที่ได้นั้นไปพิจารณาด้วยหลักเกณฑ์เรื่องความสมเหตุสมผล นอกจากนี้ จากแนวทางการวินิจฉัยเกี่ยวกับหลักความเสมอภาคของต่างประเทศพบว่าศาลหรือคณะตุลาการรัฐธรรมนูญให้ความเคารพต่อขอบเขตอำนาจขององค์กรนิติบัญญัติในการกำหนดสิ่งที่เป็นสาระสำคัญตามกฎหมาย โดยจำกัดตนเองเพียงแค่การวินิจฉัยถึงความสมเหตุสมผลแต่จะไม่ก้าวล่วงไปพิจารณาว่าสิ่งที่เป็นสาระสำคัญตามกฎหมายควรเป็นอย่างไร และการปรับใช้หลักความเสมอภาคตามบริบททางสังคมของต่างประเทศจะต้องไม่ขัดหรือแย้งต่อสาระสำคัญของหลักความเสมอภาค กรณีประเทศไทย หลักความเสมอภาคได้รับการบัญญัติไว้ที่มาตรา 30 แห่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ทั้งฉบับพุทธศักราช 2540 และ 2550 เมื่อศึกษาคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญแล้วพบว่ามีคำวินิจฉัยที่ไม่ปรากฏการพิจารณาเปรียบเทียบสิ่งที่เป็นสาระสำคัญ กล่าวคือ ศาลได้ให้เหตุผลในแนวทางที่ว่าบทบัญญัติที่ถูกโต้แย้งนั้นใช้บังคับกับบุคคลที่อยู่ในสถานะหรือกลุ่มเดียวกันเป็นการทั่วไปและเท่าเทียมกัน จึงไม่ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญ โดยศาลไม่ได้พิจารณาและเปรียบเทียบสิ่งที่เป็นสาระสำคัญตามกฎหมาย จึงไม่สะท้อนว่าในที่สุดแล้วประชาชนได้รับความคุ้มครองที่เท่าเทียมกันตามกฎหมายหรือไม่ นอกจากนี้ยังปรากฏกรณีคำวินิจฉัยที่ไปกระทบต่อขอบเขตอำนาจขององค์กรนิติบัญญัติ การวินิจฉัยเกี่ยวกับสถานะของบุคคลโดยนำปัจจัยอื่นมาพิจารณาทำให้บุคคลที่อยู่ในสถานะเดียวกันได้รับการคุ้มครองที่ไม่เท่าเทียมกัน รวมถึงการสร้างบรรทัดฐานของคำวินิจฉัยเกี่ยวกับการเลือกปฏิบัติที่ไม่ถือว่าขัดหรือแย้งต่อหลักความเสมอภาคด้วยเหตุผลของประโยชน์สาธารณะทางเศรษฐกิจ ข้อเสนอแนะของการวิจัยฉบับนี้ คือ การพิจารณาเปรียบเทียบสิ่งที่เป็นสาระสำคัญตามกฎหมายควรนำมาใช้ในทุกคดีให้สอดคล้องกับหลักสากล การพิจารณาวินิจฉัยเกี่ยวกับบทบัญญัติแห่งกฎหมายที่ไม่เข้าลักษณะเป็นบทบัญญัติที่ขัดหรือแย้งต่อหลักความเสมอภาคโดยตรง แต่เป็นข้อจำกัดทางกฎหมายด้านอื่น ศาลสามารถแสดงข้อพิจารณาเกี่ยวกับขอบเขตอำนาจขององค์กรนิติบัญญัติที่มีนัยเป็นข้อเสนอแนะว่าเป็นองค์กรที่สามารถแก้ไขกฎหมายที่ผู้ร้องโต้แย้งมาได้เพื่อให้เกิดการดำเนินการแก้ไขด้วยวิธีการทางนิติบัญญัติต่อไป และสุดท้าย คือ การกำหนดภาระการพิสูจน์แก่รัฐในประเด็นเกี่ยวกับประโยชน์สาธารณะเพื่อแสดงให้เห็นอย่างชัดแจ้งถึงการมีอยู่ของประโยชน์สาธารณะที่เป็นเหตุผลของการกำหนดมาตรการทางกฎหมายที่ถือเป็นการเลือกปฏิบัติที่ไม่ขัดหรือแย้งต่อหลักความเสมอภาค